Kriptoda Akıllı Sözleşme Nedir? Nasıl Çalışır?

Kripto para piyasasında yeni yatırım yapmaya başlayanlar sıkça akıllı sözleşme nedir diye soruyor olsa da aslında akıllı sözleşmeler Bitcoin’den önce var olan bir sözleşme türüydü. Teknoloji geliştikçe bu akıllı sözleşmeler kripto para sektöre dahil olmak üzere pek çok alanda yoğun bir şekilde kullanılmaya başlandı. 

Bu yazıda akıllı sözleşmeler hakkında aklınıza gelebilecek bütün soruları yanıtlamaya çalışacağız. Akıllı sözleşmelerin kullanım yerlerine, avantajlarına ve sınırlamalarına değinmekle beraber kripto para piyasasında akıllı sözleşmelerin nasıl kullanıldığını da inceleyeceğiz. Şimdi gelin lafı fazla uzatmadan akıllı sözleşmelerle ilgili teknik bilgileri verelim.

Akıllı Sözleşme Nedir?

Akıllı sözleşme nedir sorusuna en kısa şekilde geleneksel sözleşmelerin teknolojik formu ve kripto para dünyasının vazgeçilmez yapı taşlarından birisidir diyebiliriz.

Geleneksel hepimizin aşina olduğu sözleşmelerde anlaşma yazılı bir şekilde kağıda döküldükten sonra noter veya avukat tarafından onaylanıyorken smart contract teknolojisinde bu işlem tamamen üçüncü bir kişi olmadan otomatik bir şekilde gerçekleşmekte.

Smart contract olarak bilinen akıllı sözleşmeler aslında kısaca yazılı bir sözleşmenin şartları ve kurallarının kodlar yazılarak teknolojik ortama geçirilmiş halidir ve geleneksel sözleşmelerden en büyük farkı merkeziyetsiz olmasıdır. Sözleşmenin koşulları gerçekleştiğinde sözleşme blok zincir de otomatik olarak işlemi gerçekleştirip ve yapılan işlemlerin bilgilerini de anonim olarak ağ üzerinde saklamaktadır.

Akıllı Sözleşmeler Nasıl Çalışır?

Akıllı sözleşme nedir sorusunu açıklarken aslında nasıl çalıştıklarına da kısmen değinmiş olsak da, bu sözleşmelerin sözleşme koşulları gerçekleştirildiğinde otomatik olarak çalışmaya başladığını tekrardan belirtelim.

Tabii ki bu ortada hazır bir sözleşme var demek değildir, öncelikle sözleşmeyi kullanacak olan tarafların sözleşmeyi hazırlaması gerekmektedir. Sözleşme hazırlanırken taraflar kendi istedikleri şartlar ve koşulları tıpkı geleneksel sözleşmelerde olduğu gibi sözleşme içerisine ekleyebiliyorlar, nitekim bu koşullar veya sözleşmeye eklenen bilgiler sözleşme yayınlandıktan sonra ne yazık ki değiştirilemiyor.

Sözleşme hazırlandıktan sonra da blok zincir ağı üzerinde yayınlanıyor ve bir işlem yapıldığında otomatik olarak sözleşme çalışıyor ve bu sözleşmeler blok zincire bakan herkes tarafından da görülebiliyor.

Akıllı Sözleşmeler Ne İçin Kullanılır?

Akıllı sözleşmeler genellikle merkeziyetsiz borsalarda işlem yapmak için kullanılmaktadır bu merkeziyetsiz borsalar da genellikle DeFi olarak adlandırılmaktadır. Merkeziyetsiz kripto para borsaları akıllı sözleşmeleri kullanarak bir coinini satın almak isteyen kişilerin o para birimini satıcıdan otomatik olarak satın almasına ön ayak olmaktadır diyebiliriz.

DeFi nedir bilmeyenler için kısaca bu işlemin nasıl gerçekleştiğini anlatalım, merkeziyetsiz bir borsada coin’i satın almak istediğinizde karşınıza bir sözleşme çıkıyor ve yatırım yapmak istediğiniz coinin Sözleşmesinin öncelikle doğru olup olmadığını kontrol etmeniz gerekiyor. Eğer doğru sözleşmeye parayı yolluyorsanız sözleşme otomatik olarak gönderdiğiniz parayı kontrol ediyor ve bütün bilgiler doğruysa yatırımcının cüzdanına coini iletiyor.

Tabii ki akıllı sözleşmelerin kullanım alanı merkeziyetsiz borsalar ile sınırlı değil aynı zamanda merkeziyetsiz uygulamaların (dApps) geliştirilmesinde veya yeni tokenlerin çıkarılmasında da bu sözleşmeler kullanılmakta.

Akıllı Sözleşmelerin Avantajları

Akıllı sözleşmelerin blok zincir teknolojisine entegre edilmesi kullanıcılara aslında pek çok fayda sağlıyor. Akıllı sözleşme nedir değindiğimize göre yazımızın devamında faydalarının neler olduğuna dair detaylı bir inceleme yapacağız.

Hız ve Şeffaflık

Akıllı sözleşmelerin belki de en büyük avantajlarından birisi kullanıcılara hızlı işlem imkanı sunması ve bunu şeffaf bir şekilde gerçekleştiriyor olmasıdır. Üçüncü bir partiye ihtiyaç duyulmadan gerekli koşullar sağlanırsa otomatik olarak işlemi yürürlülüğe koyması sayesinde smart contract üzerinde işlemler çok hızlı bir şekilde gerçekleşir. Eğer iki taraf da bilgilere sahipse yine aynı şekilde yapılan işlemi net bir şekilde blok zincir üzerinde görebilir.

Doğruluk

Smart contract teknolojisinde sözleşme içerisinde verilen bilgiler tamamıyla doğrudur. Açık bir şekilde yapılan sözleşmedeki bütün detaylar yazar ve bu bilgilere herkes erişebilir. Ayrıca blok zincir üzerinde kullanılmaya başlanmadan önce akıllı sözleşmelerin çeşitli güvenlik testlerinden geçirilmesi sayesinde güvenilirliği de arttırılmış olur. Bu sayede eğer sözleşmede herhangi bir açıklık veya hata varsa blok zincir ağına geçmeden bunlar giderilmiş olur.

Bunların yanı sıra akıllı sözleşmeler diğer sözleşmelerin aksine otomatiktir. Bu sayede üçüncü bir parti olmadan sözleşmeyi kullanacak olan tarafların birbirini tanımasına veya güvenmesine de gerek kalmadan otomatik bir şekilde işlem güvenli bir şekilde gerçekleştirilebilir. Taraflar da akıllı sözleşme üzerinden tüm detayları inceleyebilirler ve bu detaylar değiştirilemez.

Güvenlik 

Akıllı sözleşmelerin bir diğer avantajı da oldukça güvenilir olmasıdır. Akıllı sözleşme kodlama aşamasında yazılımcı sözleşmeyi güvenli olmasını sağlama amacıyla çeşitli güvenlik testleri uygular, bu sayede kötü niyetli kişilerin sözleşmede herhangi bir açık bulmasının önüne geçilmesi sağlanır.

Ayrıca pek çok akıllı sözleşmenin hacklenmesi neredeyse imkansızdır. Bununla birlikte, herhangi bir akıllı sözleşme blok zincir üzerinde yer almaya başladığında sözleşme üzerinde alınan işlemler blok zincirin şifreleme özelliği sayesinde korunmaktadır.

Çeşitlilik

Akıllı sözleşmelerin en büyük avantajlarından birisi kripto para sektörü dışında farklı sektörlerde de kullanılabiliyor olmasıdır. Sağlık sektöründen finans sektörüne kadar birbirinden çeşitli alanlarda insanların işlemlerini hızlı gerçekleştirmelerini sağlar.

Akıllı Sözleşmelerin Limitleri

Her şeyde olduğu gibi akıllı sözleşmelerin de avantajları olduğu gibi aynı zamanda bazı sınırlamaları ve dezavantajları da bulunmakta. Bu sorunlar her ne kadar sözleşme yapım aşamasında da sadece inceleniyor olsa da gözden kaçabilir. Şimdi gelin bu sorunların neler olabileceğine bir değinelim.

Verilerin Değiştirilememesi

Geleneksel sözleşmelerde belirli bir zaman sonra eğer istenilirse sözleşmenin içeriği değiştirilebiliyorken akıllı sözleşmelerde şartlar ve koşullar bir defa belirlendikten sonra bir daha ne yazık ki değiştirilemiyor. Bu nedenle sözleşmeyi kullanacak tarafların sözleşme yapım aşamasında bu gibi detayları detaylıca düşünmeleri gerekiyor.

Sözleşmeyi değiştirmenin tek yöntemi sözleşme içerisinde yeni bir işlem yapmak olabilir ancak bu da çok tercih edilen bir yöntem değildir. Bunun da nedeni yeni bir işlem yapıldığında hali hazırda sözleşmenin kodunda bazı teknik buglara neden olabileceğidir.

Sözleşme Boşlukları

Akıllı sözleşmeler her ne kadar yayınlanmadan önce çeşitli testlerden geçiyor olsa da eğer sözleşme taraflarından herhangi birisi bilgisayar yazılım dillerini iyi bir şekilde bilmiyorsa sözleşmede yazılan kodları yanlış yorumlayabilir veya yanlış anlayabilir. Bu durum da sözleşmede boşluklar olmasına neden olabilir.

Bunun yanı sıra akıllı sözleşmelerin herhangi bir regülasyona tabii olmaması da sözleşmelerde boşluk olmasına neden olabilecek bir diğer sebeptir.

Kodlama Hataları

Belki de bir yazılımcının en çok korktuğu şeylerden birisi olan kodlama hataları akıllı sözleşmelerde sorunlara neden olabilir. Sözleşmelerin açık kodlar olması kötü niyetli kişilerin sözleşmedeki hataları veya boşlukları yakalayarak bu alanları kullanması ve sözleşme içerisinde yer alan finansal varlıklara veya gizli bilgilere erişmesine sebebiyet verebilir.

Sözleşmenin Hacklenmesi

Akıllı sözleşme var her ne kadar yapılan testlerden ve sözleşmelerin blok zinciri ağı üzerinde şeffaf bir şekilde herkes tarafından görünebiliyor olmasından dolayı hacklenmesi mümkün değilmiş gibi görünse de aslında merkeziyetsiz platformlarda bu sözleşmelerin hacklenmesi sıkça yaşanılan bir durum.

Eğer sözleşme yeterince test edilmemişse kötü niyetli kişiler bu sözleşmedeki boşluklardan yararlanarak finansal gelir elde etmeye çalışabiliyor ancak hacklenme riskinin her akıllı sözleşme için geçerli olmadığını da belirtelim.

Akıllı Sözleşmelerin Kullanım Alanı

Akıllı sözleşmelerin Kripto para piyasası dışında aslında pek çok kullanım alanı vardır. Teknolojinin farklı alanlara entegre olması ile akıllı sözleşmeler de farklı endüstrilerde kullanılmaya başlandı. Yazımızın devamında smart contract’ların hangi endüstrilerde, ne gibi amaçla kullanıldığını inceleyeceğiz.

Finans

Kripto para endüstrisinin yatırımcıların dikkatini çekmesini en çok sağlayan nedenlerden birisi merkeziyetsiz yani bir yönetici olmadan yaratılabiliyor olması. Özellikle DeFi dediğimiz merkeziyetsiz finans platformları akıllı sözleşmeler sayesinde üçüncü bir tarafa ihtiyaç duymadan servislerini kullanıcılara sunabiliyor.

Örnek vermemiz gerekirse, akıllı sözleşmeler yatırımcıların oldukça kolay bir şekilde merkeziyetsiz finans platformlarında (DeFi) kredi alma ve verme işlemlerinin otomatik gerçekleşmesini sağlıyor. Akıllı sözleşmelerde tüm bilgiler şeffaf bir şekilde yer aldığı için herhangi bir kripto para biri alım satımında veya transferinde de önemli bilgilere kolaylıkla erişilebiliyor.

Müzik

Kripto para piyasasında bir diğer popüler olan terimlerden birisi NFT’lerdir. Non Fungible Token olarak bilinen NFT’ler müzik alanında da akıllı sözleşmeler ile birlikte kullanılıyor. Akıllı sözleşmeler sayesinde bir müzik nft haline getirilerek dijital bir varlık gibi blok zincir üzerinde yer alabiliyor.

Bir şarkının veya albümün NFT’sini satın alan kişiler akıllı sözleşme sayesinde sanatçıların herhangi bir aracı olmadan direkt olarak telif ücretlerine erişmesine imkan tanıyor. Bu da son dönemlerde çıkan telif ücretlerinin sanatçılara ödenmesi gibi problemleri direkt olarak en başından yok ediyor.

Oyun Sektörü

Akıllı sözleşmelerin kullanılabileceği bir diğer endüstri de oyun sektörü diyebiliriz. Özellikle kripto teknolojisinin oyunlara entegre edilmeye başlanmasıyla Game-Fi olarak adlandırılan coin kazandıran oyunlar ortaya çıkmaya başladı. Akıllı sözleşmeler de bu tarz oyun koyunlarının oyunculara ödül olarak dağıtılmadan önce blok zincirde depolanmasına olanak sağlıyor.

Bunun yanı sıra akıllı sözleşmeler yine oyun içerisinde oyuncuların oyunla alakalı itemleri kolay bir şekilde takas etmesini, satın almasını veya satmasına imkan tanıyor. Hatta smart contract kullanarak proje daha gelişme aşamasındayken oyunu geliştirme ve finanse etmek amacıyla oyun için token satılabiliyor.

Sağlık 

Akıllı sözleşmelerin geleceğin teknolojilerinden birisi olmasının sebeplerinden birisi de sağlık endüstrisi içerisinde kolay bir şekilde kullanılabilmesi. Normalde yaşadığınızdan farklı bir şehirde hasta olduğunuzda akıllı sözleşmeler sayesinde tüm bilgileriniz, hastalık geçmişiniz gibi bilgiler gizli bir şekilde saklanabileceği gibi aynı zamanda yeni gittiğiniz hastane de hızlı bir şekilde bu bilgilere ulaşabiliyor.

Tabii ki sağlık sektörü dışında akıllı sözleşmelerin kullanılabileceği farklı alanlarda bulunmakta, bu alanlardan bazıları şunlardır:

• Emlak sektörü
• Oy sistemleri
• İnsan kaynakları
• Lojistik
• Hukuk

Kısaca akıllı sözleşmeler işlemlere hız ve güvenlik sağladığı için pek çok farklı sektörde rahatlıkla kullanılabilir.

Akıllı Sözleşme Nedir? – Özet

Geleneksel sözleşmelerin dijital ve akıllı hali olarak adlandırabileceğimiz akıllı sözleşmelerin gerekli koşulların sağlanması halinde otomatik olarak çalışan protokoller olduğuna bu yazımızda değindik. Smart contract nedir sorusunu cevaplamakla kalmayıp, bu sözleşmelerin avantajları ve dezavantajlarını da değinerek akıllı sözleşmelerle ilgili aklınızda olabilecek sorulara yanıt vermeyi amaçladık.

Yazımızda da değindiğimiz gibi akıllı sözleşmelerin çeşitli alanlarda kullanılabiliyor olması ve teknolojinin de günümüzde neredeyse her alana entegre ediliyor olması sayesinde akıllı sözleşmeleri gelecekte daha sık bir şekilde duyabileceğimizi söyleyebiliriz.

Akıllı Sözleşme Hakkında Sıkça Sorulan Sorular