Teknolojinin hızla gelişmesi ile birlikte günlük hayatımızda karşılaştığımız yeni terimlerin sayısı da bir o kadar arttı. Özellikle hem blok zincir teknolojisi ile ilgilenen hem de ilgilenmeyen kişilerin sıklıkla sorduğu DApp nedir sorusuna bu yazı içerisinde cevap vermeye çalışacağız.
Ayrıca bu uygulamaların önemine, kullanım alanlarına, faydalarını ve risklerini, aynı zamanda da en popüler örneklerine değinerek DApp hakkında merak ettiğiniz her şeyi bu yazı içerisinde anlatacağız. Gelin lafı fazla uzatmadan hemen incelemeye başlayalım.
DApp Nedir? – Tanımı ve Açıklaması
DApp nedir sorusunu cevaplamak için ilk olarak bu terimi biraz açmamız gerekiyor, “D” harfi İngilizce’de decenteralized kelimesinden, “app” de birçoğunuzun da bildiğine emin olduğumuz İngilizce “uygulama” anlamına gelen kelimenin birleşiminden oluşuyor ve bu iki kelimenin birleşimini de Türkçeye “merkeziyetsiz uygulama” şeklinde çevirebiliriz.
Terimi artık kavradığımıza göre bu merkeziyetsiz uygulama nedir şimdi gelin bir de ona bakalım. Merkeziyetsiz uygulamalar blok zincir teknolojisi üzerine inşa edilmiş adından da anlaşılabileceği üzere herhangi bir merkezi olmayan yani bağımsız olan uygulamalardır. Bu uygulamalarda blokchain node yani blok zinciri düğümleri sayesinde çalışır ve bu sayede de sansürü veya veri manipülasyonunu da önler.
Diğer geleneksel uygulamalar gibi tek bir sunucuya bağlı olmadığı için de daha fazla güvenlik sunar. Aynı zamanda akıllı sözleşmeler sayesinde bu uygulamalar işlevsellik kazandığı için de DApp’ler kullanıcılara şeffaflık sunar.
DApp nedir sorusunu cevaplarken basit bir şekilde örnek vermemiz gerekirse şöyle düşünelim, WhatsApp üzerinden yolladığınız mesajlar WhatsApp’ın merkezi olan sunucusunda depolanıyor ancak DApp tabanlı olan bir mesajlaşma uygulaması mesajlarınızı blok zincir üzerine kaydedeceği için tek bir sunucusu yoktur.
Bu nedenle WhatsApp gibi bir uygulamaya erişim engeli getirilebilinirken DApp uygulamalarında bu pek mümkün değil. Ancak uygulamanın kurulduğu blok zinciri ağında bir yoğunluk yaşanırsa uygulama da bundan etkilenebilir.
DApp Kullanım Alanları
DApp ne demek biraz daha iyi anladığımıza göre artık DApp kullanım alanlarına değinebiliriz. Bu uygulamalar öyle sadece sandığınız gibi kripto sektörü ile alakalı olan finansal işlemlerde kullanılmıyor. Merkeziyetsiz olmaları sayesinde oyun sektöründen tutun sosyal medyaya kadar birçok farklı endüstride kullanılabiliyor. Şimdi gelin DApp’lerin kullanıldığı sektörleri yakından inceleyelim.
DeFi Uygulamaları
DApp kullanım alanları olarak inceleme yaptığımızı ilk başta karşımıza çıkan tabii ki de DeFi sektörü. Merkeziyetsiz finans olarak adlandırdığımız bu sektör DApp’lerin en çok kullanıldığı yerlerden birisidir.
DeFi nedir bilmeyenler için kısaca bu sistemin hangi bir merkezi otorite olmadan blok zincir teknolojisini kullanarak eşler arasında transfer işlemi gerçekleştirebileceğiniz bir sistem olduğunu söyleyebiliriz. DeFi’deki en bilindik DApp örnekleri arasında da şüphesiz merkeziyetsiz borsa (DEX) olarak adlandırdığımız Uniswap ve PancakeSwap gelmekte.
Bunun yanı sıra kripto yatırımcılarının borç alma veya borç verme işlemleri için kullandığı Aave, Raydium, Compound gibi platformlar da DApp örnekleri arasında yer alıyor.
NFT Pazar Yerleri
Kripto yatırımcılarının oldukça aşina olduğu bir terim olan NFT, DApp kullanım alanları arasında yine en popülerlerinden birisi.
Kripto yatırımcılarının blok zincir teknolojisini kullanarak dijital varlıklar oluşturup bu varlıkları alıp satmasına imkan tanıyan OpenSea, Magic Eden gibi NFT platformları popüler DApp örnekleri arasında geliyor.
Oyun Sektörü
DApp nedir dendiğinde akla belki de ilk olarak gelmese de, kullanım alanları arasında bir diğer sektör örneği olarak da oyun sektörünü söyleyebiliriz. Özellikle blok zincir teknolojisinin gelişmesi ile birlikte piyasaya çok fazla oyun sürüldü. Bu oyunlar arasında da en çok oyna kazan oyunları popülerlik kazandı.
Aslında birer DApp olan bu oyunlar kullanıcıların oynayarak token kazanmasına olanak tanıdılar. Bunların en büyük örneği olarak Axie Infinity’i verebiliriz, platformun yerel tokeni olan AXS 2021 yılında 165$ değerine kadar ulaşmayı başarmıştı.
En Popüler DApp Örnekleri
Merkeziyetsiz uygulamaların pek çok sektörde kullanıldığını verdiğimiz örneklerle incelemiş olduk. Peki ya popüler DApp örnekleri neler? Şimdi bir de gelin bu popüler uygulamalara ve uygulamaların işlevlerine bir bakalım.
Best Wallet
Her kripto yatırımcısı içini olmazsa olmaz olan sıcak cüzdanlar arasında en popülerlerinden biri olan ve aynı zamanda kendi tokeni de olan Best Wallet ilk örnek olarak karşımıza çıkıyor.
Best Wallet aslında tam olarak bir merkeziyetsiz uygulama değil, ancak platform içerisine merkeziyetsiz uygulamalar için özellikle bir alan ayırmış olmaları ve pek çok DApp’i cüzdan içerisinde erişilebilir kılmış olması öne çıkmasını sağlıyor. DApp nedir bilmeyen kullanıcılar için cüzdanın tehlikeli uygulamalar için güvenlik önemlemlerini almış olması yine göze çarpan pozitif durumlardan birisi.
Merkeziyetsiz bir cüzdan olan Best Wallet içerisinde kullanıcılar sahip olduğu dijital varlıkları saklayabiliyorlar, aynı zamanda kullanıcı dostu olan platformda cüzdan kullanıcıları piyasaya yeni girecek olan tokenlere erken erişim imkanı da elde edebiliyorlar. Cüzdan hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz de yazdığımız Best Wallet inceleme yazısını okuyabilirsiniz.
Kripto varlıklar son derece değişken, düzensiz ve kontrolsüz bir yatırım ürünüdür.
OpenSea
En popüler DApp örnekleri arasında yer alan OpenSea aslında bir NFT pazar yeri. NFT’lerin en popülerlerinden olan Bored Ape Yatch Club uzun süre adından söz ettirdi ve bir çok yatırımcıyı da NFT’ler ile tanıştırdı.
Daha yakın zamana bakacak olursak, ABD Başkanı Donald Trump NFT çıkartarak kripto dünyasına ufak bir adım atmıştı.
OpenSea de dünyanın en büyük pazar yerlerinden birisi olarak hala yatırımcıların NFT alıp satmalarına imkan tanıyan bir DApp platformu.
Uniswap
DApp nedir dendiğinde akla gelen ilk örneklerden birisi olan Uniswap ise DeFi olarak adlandırılan merkeziyetsiz bir borsa.
Uniswap üzerinden kullanıcılar yeni çıkan coinleri kolaylıkla satın alıp merkezi ve daha büyük kripto para borsalarında listelenmeden önce satın alma şansı yakalayabiliyorlar.
Deneyimli yatırımcıların Uniswap gibi merkeziyetsiz borsalarda sıcak cüzdanları aracılığıyla işlem yapmasının nedeni hem daha ucuz fiyattan satın alma şansı hem de ilk yatırımcılardan biri olmak istemeleri.
Uniswap ayrıca merkeziyetsiz olduğu için de herhangi bir aracı yok, bu nedenle işlem yapmak daha kolay.
Raydium
Solana ağının en popüler merkeziyetsiz borsalarından birisi olan Raydium, öne çıkan DApp örnekleri arasında yer alıyor.
Özellikle Solana meme coinleri piyasayı ele geçirdiğinde yatırımcılar da Solana ağında yüksek hacimli işlemler gerçekleştirdi. Bu nedenle de Raydium en çok kullanılan DApp’lerden birisi oldu.
Hatta Messari’nin raporuna göre 2024 yılının son çeyreğinde Raydium borsası Solana ağında gerçekleştirilen işlem hacminin yarısını kelimenin tam anlamıyla sırtlamış.
Yazımızda daha önce yer verdiğimiz Uniswap için DApp nedir dendiğinde direkt akla gelen DApp demiş olsak da Raydium yine zaman zaman işlem hacminde Uniswap’i geçmeyi de başarıyor.
Solana ağına dair haberler paylaşan bir hesap olan Solana Floor X (eski adıyla Twitter) üzerinden attığı tweet ile Raydium’un 5 Ocak 2025’te 2 milyar dolar üzerinde bir hacme ulaşarak Uniswap’ı geçtiğini belirtmiş.
DApp Avantajları ve Dezavantajları
DApp nedir inceleyip bu uygulamaları daha iyi anladığımıza göre artık bu uygulamaların avantajlarını ve olası risklerini yani dezavantajlarına da gelin bakalım.
Avantajları:
Dezavantajları:
DApp’leri artık daha iyi anladığımıza göre gelin bir de geleneksel uygulamalar ile arasındaki farkı inceleyelim.
DAppler ile Geleneksel Uygulamalar Arasındaki Farklar
DApp nedir sorusunu yanıtlamamızın en iyi yollarından birisi de DAppler ile geleneksel uygulamalar arasındaki farkı açıklamamız. DApp’lerin merkeziyetsiz olduğundan zaten bahsetmiştik. Geneleksel uygulamalar da tek bir sunucu üzerinden çalışır.
Geleneksel uygulamaların bir merkezi olması nedeniyle hacklenmelere veya veri manipülasyonlarına maruz kalabilirler ancak merkeziyetsiz uygulamalarda bu durum pek mümkün değil veya olasılığı çok daha düşük.
Bunun da nedeni merkeziyetsiz uygulamaların birden fazla sunucuya yayılması, yani hackerlar saldırmak istediklerinde saldırabilecekleri tek bir merkez bulunmuyor bu da merkeziyetsiz uygulamaları daha güvenilir hale getiriyor.
Ayrıca DApp’ler blok zincir üzerinde yer alan düğümler aracılığıyla gerçekleştiği için yapılan işlemler oldukça şeffaftır ve kullanıcılar tarafından rahatlıkla görülebilir. Ancak geleneksel uygulamalarda bu durum mümkün değildir.
Son olarak DApp nedir incelemesi yaptığımızda gördüğümüz üzere bu merkeziyetsiz uygulamaların en önemli özelliği kullanıcılara sahiplik imkanı sunuyor olmasıdır. DeFi gibi bir borsadan dijital varlık satın aldığınızda bu varlığı sıcak veya soğuk cüzdanınıza tutacağınız için varlığın kontrolü tamamen sizdedir. Ancak geleneksel uygulamalarda satın aldığınız varlık o şirketin depolarında tutulur. Bu uygulamaların iflas etmesi durumu söz konusu olursa da varlıklarınızı bir daha geri alamayabilirsiniz.
Merkeziyetsiz Uygulama (DApp) Nedir – Özet
Business 2 Community olarak hazırladığımız bu yazıda blok zincir teknolojisi ile ilgilenenlerin pek çok kez sorduğu ve anlamakta zorlandığı DApp nedir sorusuna yanıt vermeye çalıştık. Türkçede merkeziyetsiz uygulama olarak adlandırılan bu uygulamalar kullanıcıların dijital varlıklarının tek sahibi olmalarını sağlamakla beraber veri güvenliği sağladığını da öğrendik.
Ayrıca yazı içerisinde bu uygulamaların kullanım alanlarına ve en popüler örneklerine de değinerek detaylı bir şekilde açıklamaya çalıştık. Hatta geleneksel uygulamalar ile kıyaslamasını da yaparak DApp terimini daha anlaşılabilir hale getirdiğimizi düşünüyoruz.