DePIN, merkeziyetsiz çözümlere olan ilginin artmasının yanı sıra blok zincirin de yükselmesiyle güncel ilgi odaklarından biri haline geldi. Peki kripto jargonunda sıklıkla rastladığımız Merkeziyetsiz Fiziksel Altyapı Ağı olarak da bilinen DePIN nedir?
2023’te ortaya çıkan DePIN’in ne olduğunu, ne işe yaradığını, avantajlarını ve dezavantajlarını, en popüler DePIN projelerini Business 2 Community olarak sizler için hazırladık. Gelin başlayalım…
DePIN Nedir?
Merkeziyetsiz Fiziksel Altyapı Ağı (DePIN), insanların kablosuz bağlantı, veri depolama, sensörler ve enerji şebekeleri gibi fiziksel altyapı kaynaklarına katkıda bulunmasına imkân tanıyan, P2P tabanlı kitle kaynaklı ağlara verilen isimdir. Yapılan katkılar karşılığında, hizmet sağlayıcılar, protokolün teşvik mekanizması doğrultusunda genellikle protokolün yerel token’ı ile ödüllendirilir.
DePIN’ler, enerji, tedarik zincirleri, telekomünikasyon, veri depolama, ulaşım ve emlak gibi çeşitli sektörlerde yetkiyi dağıtmak amacıyla blok zinciri teknolojisini kullanır. Akıllı sözleşmeler, işlemleri otomatikleştirerek verimliliği artırır, böylece yenilenebilir enerji kullanımını teşvik etmiş olur. Bazı durumlarda, katılımı ve büyümeyi teşvik etmek amacıyla kullanıcılar kripto para ödülleri alırlar.
Sonuç olarak, kripto para birimleri, DePIN topluluklarının oluşumunda kilit bir rol oynar.
DePIN Nasıl Çalışır?
DePIN’ın nasıl çalıştığına gelecek olursak, kısaca; geleneksel ortamlarda merkezileştirilmiş hizmetleri merkezden dağıtmak için kullanır. Verilen hizmetin merkezi olmasına rağmen, yeni girişimciler, yüksek giriş engellerine DePIN sayesinde takılmaz. Çünkü sistem yeterli sayıda katılımcı olduğunda tüm ağın kendi kendini sürdürülebilir hale gelebilmesi üzerine dizayn edilmiştir.
Fiziksel altyapı sorunlarının üstesinden de dağıtık ağların temel ilkelerini kullanarak gelir. Daha fazla kişinin katılımıyla ağın değeri genellikle artış gösterir. Teşvik edilen insanlar kaynaklarını paylaşır, böylece genel altyapının değerini artırır, daha fazla katılımı sağlar.
DePIN’in ne için kullanıldığını bilmek ne olduğunu anlamakta daha yardımcı olacaktır. Kullanılmayan hesaplama gücü ya da depolama alanlarını kiralayan kullanıcılar token da kazanabilirler. Veri güvenliğini artırırken merkezi sunuculara olan bağımlılığı azaltıp, kullanıcılar arasında kaynak paylaşımını da teşvik eden bir modeldir.DePIN’ler Ne İçin Kullanılır?
DePIN’in Avantajları Nelerdir?
DePIN’e dair merak edilen konulardan birisi de ne işe yaradığıdır. Birçok avantaj sunan sistemin avantajları şu şekilde sıralanabilir:
Topluluk Kontrolü
DeFi gibi, DePIN’ler de şirketlerden kaynaklarını bir tesis inşa etmek için taahhüt eden kişilerden oluşan topluluğa geçen merkeziyetsiz altyapı sistemleridir. Tesisin kontrolünü, PoW ağındaki madencilere benzeyen farklı sağlayıcılara tahsis ederler.
DePIN Web3 entegrasyonu aracı ihtiyacını ortadan kaldırarak doğrudan P2P etkileşimine olanak sağlayan bir yapıdır. Her sağlayıcının eşit kapasiteye sahip olduğu sistemde, DePIN mükemmel bir merkeziyetsiz sistem haline gelir. Bu tür bir merkeziyetsiz yapı, ağda şeffaflığı, güveni ve özerkliği teşvik eder.
Yatay Ölçeklenebilirlik
DePIN’ler, tesislerin kapasitelerini daha esnek bir şekilde artırmalarını sağlar. Her bir kaynağın kapasitesini artırmak yerine, ağlar yeni kaynaklar ekleyebilir. Bu sayede, sistem kullanılarak inşa edilen tesisler talebe göre ölçeklenebilir. Blok zinciri, talepleri rasyonel bir şekilde dağıtarak mevcut kaynakları kontrol edebilir.
Talep düşükse, belirli sağlayıcılar daha az iş yükü işe karşılaşabilirler. Eğer talep yüksekse ağ kullanılmayan kaynakları devreye alır ve yeni örnekler ekleyebilir. Böylece ağın genel kapasitesini, herhangi bir değişiklik yapmadan artırabilir.
Protokol ve Konsensus
Blok zincirler, merkeziyetsiz ağlar için oldukça uygundur. Çünkü P2P ağlarını yönetmek amacıyla tasarlanmış belirli protokolleri, özellikle de konsensüs mekanizmasını içerirler. Bu mekanizma, her blok zincir protokolünün kritik bir parçasıdır. Ağ katılımcılarının, güven gerektirmeden ağın durumu üzerinde anlaşmasını sağlar.
DePIN’lerde blok zinciri teknolojisi kullanıldığı için, bu mekanizmalar zaten hazırdır. Bu nedenle, DePIN’lerin ağın durumunu belirlemek, ağ rolleri tanımlamak, kullanıcılar arasında iş birliğini sağlamak için kendi yöntemlerine ihtiyaçları yoktur.
Erişilebilirlik ve Uygun Fiyat
Örneğin, uygulama ve online hizmetler geliştirmek istiyorsunuz. Bunun için gerekli altyapıyı kurmak, ekipman, geliştirme ve zaman kaynaklarını karşılamak için baştan ciddi bir yatırım yapmanız gerekir.
İşte DePIN’ler, başlangıç aşamasını daha yönetilebilir hale getirmek için P2P ve kitle kaynaklı altyapı modellerini kullanır. Ayrıca, bu ağlar genellikle izin gerektirmez ve herkese açıktır. Böylece başka kişiler de katılıp katkıda bulunmaya başlayabilir.
Uygun Maliyetli İşletim
DePIN ağının başlatılması için gerekli olan maliyet çok az ya da hiç gerekmez. Sistem, sağlayıcılara hizmetlerini birçok ağa sunma esnekliği sağlar. Ayrıca kullanıcılar makul bir fiyatla ağdan hizmet alırlar. Böylece DePIN’ler en iyi hizmeti en düşük maliyetle sunabilirler.
Geleneksel merkezi altyapı modellerinden maliyet olarak daha etkindir. Aracı olmadan, düşük genel gider maliyetleriyle kullanıcılar daha düşük fiyatlarla hizmet alabilir ve bu da hizmetleri daha geniş bir kitleye daha erişilebilir hale getirir.
Geleneksel merkezi altyapı modellerine kıyasla, çok daha maliyet etkindirler. Aracı olmaması, düşük genel giderlerle, kullanıcılar hizmetleri daha uygun fiyatlara alabilir. Bu da onları daha geniş bir kitle için erişilebilir hale getirir.
DePIN’lerin Dezavantajları Nelerdir?
DePIN’lerin avantajları olduğu kadar dezavantajları da mevcuttur. Dikkat edilmesi gereken dezavantajları sıralamak gerekirse:
Ölçeklenebilirliğin Zorluğu
Bu zorluklar öncelikle “network congestion” yani ağ “tıkanıklığı” ve büyük işlem hacimlerinin yönetilmesinde görülebilir. Ağa daha fazla kişi katıldığında ölçeklenebilirlik sorunları ortaya çıkabilir. Bu da maliyetlerin artmasına, işlem hızlarının yavaşlamasına neden olur. Sınırlamalar, yaygınlaşmanın önünde önemli bir engel teşkil etmektedir.
Düzenleyicideki Belirsizlik
Bu sistemler gri bir mevzuat alanında çalışmakta, yasal çerçeveler ve uyum konusunda belirsizliklerle karşı karşıya kalmaktadır. Düzenleyicideki belirsizlik, DePIN alanındaki yatırımcıları ve yenilikçiliği engelleyerek benimsemeyle birlikte büyümenin de önünde engeller oluşmasına sebebiyet verir.
En Popüler DePIN Projeleri
En popüler DePIN projeleri başta olmak üzere, piyasada öne çıkan DePIN projeleri şunlardır:
Filecoin
Bu P2P ağı, kullanıcılarına merkeziyetsiz veri depolama çözümleri sunar. Gerekli donanım altyapısına sahip olan herkes FIL tokenlerini stake edip depolama sağlayıcısı haline gelebilir. Servis sağlayıcılar kullanıcıların verilerine hızla erişmesine olanak sağlayan Filecoin ağ katılımcılarıdır.
Filecoin’in yerel kripto para birimi olan FIL token, kullanıcıların satın alıp hizmet sağlayıcıların dürüst davranmasını sağlamak, depolama sağlayıcılarını teşvik etmek için bir ödeme yöntemi olarak kullanabileceği bir varlıktır. Genel olarak, protokol, kullanıcıların depolama sağlayıcılarıyla güven gerektirmeyen, güvenli ve merkeziyetsiz bir şekilde etkileşim kurmasını sağlayan kurallar belirler.
Render
Bu, DePIN kripto projelerinin bir diğer popüler örneğidir ve bir P2P, GPU işleme ağını temsil eder. Yapay zeka ve makine öğrenimi eğitimi, 3B işleme görevleri, karmaşık hesaplamalar vb. için gerçek zamanlıya yakın bilgi işlem gücü sağlar.
DePIN kripto projelerinin bir diğer popüler örneği ise Render’dır. P2P, GPU işleme ağını temsil etmekle birlikte yapay zekâ ve makine öğrenimi eğitimi, 3B işleme görevleri, karmaşık hesaplamalar vb. için gerçek zamanlıya yakın bilgi işlem gücü sağlar.
Yedek bilgi işlem gücüne sahip hizmet sağlayıcılar, kullandıkları GPU’ları ağa sunabilir, işleme görevlerini ele almak için RNDR tokenleri kazanabilirler. GPU sağlayıcılarının görevleri zamanında ve doğru bir şekilde tamamlayarak itibarlarını artırırlar.
Render kullanıcılarının itibar puanları, ağın başarısız işlemelerden veya kötü amaçlı faaliyetlerden kaynaklanan istenmeyen tıkanıklığı azaltmasını sağlar. Render ağının yerel tokeni, Ethereum blok zincirinde oluşturulan RNDR’dir. Yine de Render, geçtiğimiz dönemde Solana blok zincirine taşındı.
Helium
Helium, merkeziyetsiz kablosuz ağlar kurarak IoT cihazlarının bağlantısını sağlar. Kullanıcılar, ağ kapsama alanı sunarak HNT tokenleri kazanabilirler.
The Graph
The Graph, geliştiricilere, uygulamalara ve kullanıcılara blockchain verilerine etkin ve güvenli bir şekilde erişim, organizasyon, sorgulama imkânı sunar. The Graph, blockchain verilerine erişimi daha organize, verimli ve güvenilir hale getirir.
Arweave
Arweave, kalıcı veri depolama çözümleri sunan merkeziyetsiz bir blok zinciri ağıdır. Kullanıcılar, verilerini Arweave ağına yükleyerek kalıcı ve değiştirilemez bir şekilde depolayabilirler. Bu özellik, sansür direncini artırarak içerik oluşturucuların görüşlerini güvenle paylaşmalarına olanak tanır. Arweave, veri depolama hizmetleri için ağda AR tokenlerini kullanır. Bu tokenler, kullanıcıların ve sağlayıcıların katkıları karşılığında ödüllendirildiği bir teşvik sistemi oluşturur.
Sonuç – DePIN Nedir?
Sonuç olarak DePIN, insanların fiziksel altyapı kaynaklarına katkıda bulunmasına olanak tanıyan P2P kitle kaynaklı bir ağdır. Enerji, lojistik, veri depolama ve hesaplama için kullanılan bir yapıya sahiptir.
Bu sistemler, protokol ve konsensus, yatay ölçeklenebilirlik, uygun maliyetli işletim, merkeziyetsizlik, erişilebilirlik ve satın alınabilirlik gibi birçok avantaj sunar. Bununla birlikte, iki dezavantajı, düzenleyicideki belirsizlik ve ölçeklenebilirliğinin zorluğudur. DePIN’lerin en iyi bilinen örnekleri arasında Filecoin, Render Helium, The Graph ve Arweave yer almaktadır.