Herhangi bir ticaret dalında ürüne ulaşma kolaylığı, ilgili ürünün piyasalar üzerindeki değerini etkiler. Basit bir mantıkla piyasada kolaylıkla elde edilebilen ürünlerin değeri düşer, öte yandan ulaşılması zor ürünlerin değeri artış gösterir. Ticaret sektörü içerisindeki her ürünün değeri arz ve talep dengesi ile belirlenir. İlgili denge kripto dünyasındaki dijital varlıkların fiyatını etkileyen temel faktörler arasında yer alır. Dolaşımdaki arz nedir sorusunu cevaplamak, bir kripto para biriminin gerçekleştirmesi muhtemel fiyat hareketlerini değerlendirmek adına önemli bilgiler sunar.
Kripto para birimlerinin dolaşımdaki arzı üzerine yapılan çalışmalar, ilgili dijital varlığın kullanılabilirliği, dağılımı ve piyasa değeri dinamiklerini analiz etmek için öngörüler kazanılmasını sağlar. Makalemiz içerisinde dolaşımdaki arz nedir ve dolaşımdaki arz artarsa ne olur sorularını kapsamlı bir bakış açısıyla ele alarak cevaplayacağız. Bu teknik konuyu çeşitli örnekler vererek açıklayacağız. Lafı fazla uzatmadan arz ve talep kavramlarını incelemeye başlayarak yazımıza giriş yapalım.
Arz ve Talep Nedir?
Kriptoda dolaşımdaki arz nedir sorusunu yanıtlamak için öncelikle arz ve talep kavramlarını açıklamak gerekir. Ekonominin temel ilkelerinden birisi olan arz ve talep yasası, 1776 yılında Adam Smith tarafından yayınlanan The Wealth of Nations (Ulusların Zenginliği) ve 1890 yılında Alfred Marshall tarafından yazılan Principles of Economics (Ekonominin İlkeleri) adlı eserler ile popülerlik kazanmıştır. Daha sonra bu yasa ekonomik yapının gelişimi ile şekillenerek, modern ekonomi anlayışının temel taşlarından birisi haline gelmiştir.
Dolaşımdaki arz nedir sorusunu cevaplamak amacıyla arz ve talep yasasının piyasalar üzerindeki işleyişini anlamak kritik bir öneme sahiptir. Bu yasa kısaca 3 temel ilkeden oluşur:
- Yüksek arz, sabit talep: Talep miktarının sabit kaldığı durumda bir ürün her geçen gün piyasada daha çok bulunabiliyorsa, üreticilerin satış yapabilmek için fiyatları düşürmesi gerekir. Çünkü müşteri sayısı sabittir ve ürün sayısı artış göstermektedir. Daha çok alıcıya ulaşmanın ve diğer satıcılarla rekabete girebilmenin tek yolu, daha düşük ücretten ilgili ürünleri satışa sunmaktır.
- Yüksek talep, sabit arz: Bazı ürünlerin üretimi çeşitli sebeplerle sınırlıdır. Örneğin yeryüzündeki altın miktarı sınırlı bir arza (miktara) sahiptir. Sınırlı veya sabit bir arza sahip olan ürünler yüksek talep gördüğünde, bu durum ilgili ürünün fiyatını yukarı yönlü olarak tetikler. Altına karşı olan talep artışı, sınırlı arza sahip olan bu değerli madenin fiyatının yükselmesi için uygun zemini hazırlar.
- Arz ve talep dengesi: Toplam arz ve dolaşımdaki arz eşitse bu durum piyasalarda dengeli bir ortam oluşmasını sağlar. Çünkü üretilen ürün miktarını satın alabilecek potansiyel bir alıcı her zaman bulunur. Bu durumda alıcı veya satıcıların ürünü satamama veya satın alamama gibi bir endişesi yoktur. Piyasalarda dengenin oluşması alıcı ve satıcıları memnun eder.
Günlük hayatımızda sıkça gördüğümüz ünlü markalar arz ve talep yasası kapsamında “özel seri”, “sınırlı üretim”, “100. yıla özel” gibi kampanyalarla çeşitli reklamlar hazırlayarak, ilgili ürünlerin piyasalar üzerinde sınırlı arza sahip olduğunu ifade eder. Böylece ürünler genellikle standart fiyatın üzerinde satışa sunulur. Arz ve talep yasası ticaretin gerçekleştiği her mekanizmada genel kuralları ifade eden bir kavram olarak karşımıza çıkar. Bu bilgilerin ardından, kripto para birimleri özelinde dolaşımdaki arz nedir sorusunu cevaplayarak makalemize devam edelim.
Kriptoda Dolaşımdaki Arz Nedir? – Tanımı ve Detayları
Dolaşımdaki arz bir dijital varlığın piyasalar içerisinde işlem görmeye hazır olan miktarını ifade eder. Başka bir açıklamayla dolaşımdaki arz, alım satım işlemlerini gerçekleştirmeye hazır olan kripto para birimi miktarını temsil eder. Bir kripto paranın dolaşımdaki arzı madencilik işlemleri doğrultusunda zamanla artış gösterebilir ve yakıldıkça düşebilir. Ayrıca kripto para birimleri kurtarılamaz bir cüzdan adresine gönderilirse veya cüzdan anahtarları unutulursa, erişilemez hale gelerek kaybolur ve dolaşımdaki arz miktarı düşüş gösterir.
Bu noktada dolaşımdaki arz ve toplam arzın farklı kavramlar olduğunu belirtmek gerekir. Dolaşımdaki arz aktif ticaret işlemleri için elverişli olan token miktarını ifade ederken, toplam arz ilgili kripto para biriminin toplamda üretilen token miktarını belirtir. Fakat toplam arz, yakılmış token miktarını içerisinde bulundurmaz. Toplam arz ve dolaşımdaki arz arasındaki fark, genellikle bir kripto paranın tokenomi modeli ve dağıtım stratejisi hakkında kullanıcılara fikir verir. (Ayrıca bkz: Tokenomics Nedir?)
Aşağıdaki formüller dolaşımdaki arz ve toplam arz arasındaki farkı daha sade bir şekilde yanıtlamak için faydalı olacaktır:
Dolaşımdaki Arz = Toplam Arz – Kilitli Token Miktarı – Yakılmış Token Miktarı
Toplam Arz = Dolaşımdaki Arz + Kilitli Token Miktarı + Stake Edilen Token Miktarı – Yakılmış Token Miktarı
Bu konuyu bir örnekle açıklamamız gerekirse, CoinMarketCap verilerine göre güncel piyasalar üzerinde 19.76 milyon Bitcoin bulunmaktadır. Bitcoin’in toplam arzı 21 milyon ile sınırlandırılmıştır. Bu noktada toplam arz içerisine daha henüz çıkarılmamış olan Bitcoin tokenleri de dahil edilmektedir. Bitcoin madenciliği yapılarak çıkarılabilecek olan 1,24 milyon Bitcoin tokeni bulunmaktadır.
Kripto Para Birimlerinde Dolaşımdaki Arz Miktarı Nasıl Değerlendirilir?
Yatırım uzmanları kripto para birimlerinin dolaşımdaki arz miktarını değerlendirerek, ilgili dijital varlığın gerçekleştirebileceği potansiyel hareketleri belirlemeye çalışır. Bu noktada dolaşımdaki arz nedir sorusunun cevabı teknik bir yaklaşımla ele alınır. Genellikle kripto para birimi toplam arzının %50 – %80 arasında dolaşımda bulunması, uzmanlar tarafından yeşil ışık olarak yorumlanır. Toplam arz miktarının %50’sinin dolaşımda bulunması ise riskli bir durum olarak değerlendirilir.
Toplam arzın %50’si veya daha düşük bir yüzdesinin dolaşımda bulunması, henüz dolaşımda bulunmayan tokenlerin piyasaya sürülmesi ile ani bir düşüş oluşturma riskine sahiptir. Öte yandan toplam arzının %80’i veya daha fazlası dolaşımda bulunan bir kripto para birimi, piyasada kolay bulunabilen bir varlık olarak nitelendirilir.
Fakat kripto para birimleri üzerinde yapılan bu genel yorumları etkileyebilecek birçok faktör bulunur. Dolaşımdaki arz nedir sorusu kapsamında ilgili kripto para birimi özelinde çalışma yapılması gerekir. Bu çalışma ilgili projenin amacı, kullanım alanları, güncel arz ve talep dengesi, kripto yakma veya coin kilitleme mekanizması, piyasa değeri, gelecekteki arz değişiklikleri gibi projenin yapısal ve işlevsel analizi doğrultusunda gerçekleştirilir.
Dolaşımdaki Arz Kripto Para Birimi Fiyatını Nasıl Etkiler?
Genellikle kullanıcılar dolaşımdaki arz nedir sorusu ile birlikte arz ve fiyat ilişkisini de öğrenmek ister. Arz ve talep yasası doğrultusunda dolaşımdaki arz, piyasadaki ürünlerin fiyatı üzerinde olumlu veya olumsuz bir etki oluşmasını sağlayabilir. Bu duruma örnek olarak erik fiyatları düşünülebilir. Satışa sunulan ilk eriklerin fiyatları genellikle oldukça yüksektir. Çünkü satışa sunulan erik miktarı sınırlıdır ve talep oldukça fazladır. Erik mahsülü çoğaldıkça, dolaşımdaki ürün miktarı artar ve erik fiyatları düşüş gösterir. Yani dolaşımdaki arz arttıkça fiyatlarda bir düşüş gözlemlenir.
Bu durum kripto para birimleri özelinde ele alındığında farklı senaryoların gerçekleşebileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Birçok yatırımcı yüksek fiyatlı bir kripto para biriminin yatırıma elverişli olduğunu düşünür. Fakat ilgili kripto para birimi özelinde yayınlanan olumsuz bir haber veya kripto projesinin sunduğu teknolojiyi bir üst seviyeye taşıyan başka bir kripto projesi, ilgili projenin piyasalar üzerindeki konumunu olumsuz yönde etkileyebilir.
Öte yandan bazı uzman yatırımcılar yüksek kripto para birimi fiyatlandırmasını düşük dolaşım arzı olarak yorumlar. Fakat bir kripto para biriminin değerini yüksek veya düşük olarak değerlendirmek, güncel piyasa koşulları doğrultusunda incelenmesi gereken bir süreçtir. Örneğin Bitcoin henüz 5 sene öncesinde 10 bin dolar bandında pahalı olarak nitelendirilirken, günümüzde yaklaşık olarak 63 bin dolar değeri üzerinden alıcı bulmaktadır.
Dolaşımdaki Arz Nasıl Hesaplanır?
Dolaşımdaki arz nedir sorusunun cevabını öğrenmek isteyen bir kullanıcı olarak, herhangi bir kripto para biriminin dolaşımda bulunan token miktarını hesaplamak isteyebilirsiniz. Bu durumda piyasa değeri formülünden yararlanabilirsiniz. Örneğin dolaşımda 100 adet tokeni bulunan bir kripto para biriminin 10 dolar üzerinden satışa sunulduğunu düşünelim. Bu durumda ilgili kripto para biriminin piyasa değeri 1000 dolar (100×10) olacaktır.
Piyasa Değeri = Dolaşımdaki Arz x Token Değeri
Bu hesaplama doğrultusunda dolaşımdaki arz miktarını hesaplamak için piyasa değerinin token fiyatına bölünmesi gerekir. Toplamda 1000 dolar piyasa değerine sahip olan bir kripto para birimi 10 dolar üzerinden satılıyorsa, dolaşımdaki arz miktarı 100 (1000/10) olacaktır.
Dolaşımdaki Arz = Piyasa Değeri / Token Değeri
Nitekim dolaşımdaki arzı doğru bir şekilde hesaplamak için piyasa değerinin güncel verilere dayanması, dolaşımdaki arzın doğru bir şekilde belirlenmesi ve anlık gerçekleşen piyasa dalgalanmalarının göz önünde bulundurulması gerekir.
Dolaşımdaki Arz Artarsa Ne Olur?
Bir kripto para biriminin dolaşımdaki arzının tepe noktası, toplam arz miktarını geçemez ve bu durum ilgili proje için üretilen tüm dijital varlıkların alım veya satım işlemleri için hazır olduğunu gösterir. Ardından gelişebilecek tüm hareketler, kripto projesinin yapısı ve güncel piyasa şartları doğrultusunda şekillenir.
Örneğin Ethereum (ETH) toplam arzı 120.34 milyondur. Dolaşımdaki arzı ise toplam arzı ile aynıdır. Fakat Ethereum’un arzı sınırlı değildir. Toplam arzın aşırı yükselmesini önlemek için proje özelinde token yakma ve kripto stake etme mekanizması geliştirilmiştir. Ayrıca Ethereum kullandığı kripto teknolojisi ile birlikte yüksek talep gören bir dijital varlık konumunda bulunur. Ethereum altyapısı yeni kripto projelerinin geliştirilmesi için elverişlidir ve bu durum ekosistemin genişlemesini teşvik ederek yatırımcı güvenini artırır.
Öte yandan piyasa koşullarında oldukça fazla miktarda bulunan bir tokenin değer kaybetmesi muhtemeldir. Bu noktada dolaşımdaki arz nedir ve nasıl değerlendirilir sorularını cevaplamak için ilgili kripto projesi özelinde inceleme yapılmalıdır. Ayrıca Bitcoin’in yükselme ve düşme trendleri, kripto piyasasının boğa ve ayı olarak ilerlemesinde büyük bir öneme sahiptir. Çünkü Bitcoin, kripto piyasası içerisinde en yüksek hacme ve piyasa değerine sahip olan kripto para birimidir.
Sonuç
Arz ve talep yasası bir ürüne olan talep miktarı ile fiyat ilişkisinin incelenmesini sağlayan ekonomik bir model sunar. Bu model arz ve talep üzerindeki değişikliklerin ürün fiyatı üzerindeki etkisini inceler. Örneğin toplam arz ve dolaşımdaki arz eşitse, piyasada denge ortamının oluşacağı tahmin edilir.
Kripto birimlerinde ise dolaşımdaki arz nedir sorusu piyasalar üzerinde aktif olarak işlem görmeye hazır olan toplam token sayısını öğrenmek amacıyla sorulur. Dolaşımdaki arz, toplam token miktarı içerisinden kilitli ve yakılmış token miktarının çıkarılması ile bulunur. Örneğin Bitcoin’in toplam arzı 21 milyondur ve 19.76 milyon Bitcoin tokeni dolaşımdadır. (Ayrıca bkz: Kalan Bitcoin Miktarı)
Birçok uzman tarafından dolaşımdaki arzı %50 ve %80 arasında olan kripto para birimlerinin olumlu sinyaller verdiği ifade edilir. Fakat bu sinyalleri kapsamlı bir şekilde değerlendirmek için ilgili kripto projesinin özgün özellikleri incelenmelidir. Bununla birlikte güncel piyasa koşulları analiz edilmeli ve kripto projesinin enflasyonla başa çıkma stratejisi değerlendirilmelidir.
Bir kripto paranın dolaşımdaki miktarı, talep ve arz arasındaki dengeyi belirleyerek fiyatını etkiler. Dolaşımdaki yüksek arz potansiyel olarak daha düşük fiyatlanmayı beraberinde getirir ve daha düşük dolaşımdaki arz, fiyatların yükselmesi için uygun ortamı oluşturur. Nitekim dolaşımdaki arz nedir sorusunu yanıtlarken kripto para birimlerinin fiyat hareketlerini etkileyen birçok farklı faktörün bulunduğu unutulmamalıdır. Her ne kadar arz ve talep dengesi bir kripto para biriminin gerçekleştirmesi muhtemel hareketleri hakkında bilgi versede, bu bilgiyi tek başına değerlendirmek yanlış kararlar alınmasına yol açabilir.