Kripto para piyasalarında yeni yatırım yapmaya başlayan yatırımcılar gas ücreti nedir bilmesi gerekmektedir. Bu terim aslında daha çok Ethereum ağında işlem yapan kullanıcıların karşısına çıksa da gas ücretinin aslında işlem ücreti olduğunu söylememiz gerekmekte.
Bu yazıyı içerisinde eğer gas ücreti terimine aşina değilseniz, bu ücretin amacını, ne zaman ödemeniz gerektiğini ve bu ücreti nasıl hesaplayabilirsiniz gibi sorulara cevap vereceğiz.
Gas Ücreti Nedir? – Tanımı
Kriptoda gas ücreti Ethereum ağında yapılan işlemlerin onaylanması için gereken işlem ücretleridir. Her blok zincir ağında bu farklı isimlerle adlandırıldığı için ethereum ağında gas ücretini aynı zamanda “gwei” olarak da görebilirsiniz. Benzer şekilde bitcoin ağında da bu ücret “satoshi” olarak adlandırılmakta.
Peki neden gas ücreti var? Yapacağınız herhangi bir ödeme işleminin onaylanması için madencilerin blok kazması gerekmekte ve bu blokların kazılması için de enerji harcanıyor. Aslında bunu banka üzerinden örneklendirebiliriz, başka bir hesaba para göndermek istediğinizde veya birisi size para transfer etmek istediğinde transfer ücreti ödemeniz gerekiyor, kriptoda da tıpkı bunun gibi gas fee olarak adlandırılan işlem ücretini ödemeniz gerekmekte.
Başka bir deyişle gaz ücreti kullanıcıların ağda yaptıkları işlemlerin ve akıllı sözleşmelerin blok zincir tarafından onaylanması için ödenmesi gereken bir işlem ücretidir. Ancak bu işlem ücreti bankada yaptığımız para transferlerinde ödediğimiz transfer ücretinden birazcık farklı.
Bankada sabit bir işlem ücreti öderken kriptoda gas fee değişkenlik gösterebiliyor. Bu değişkenlik arz, talep, ağ kapasitesi ve işlem maliyetinden dolayı değişebilirken aynı zamanda özellikle talebin yüksek olduğu yani ağda yoğunluk olduğu zamanlarda çok daha fazla artacaktır.
Tabii ki bu işlem ücretinin ETH olarak ödenmesi gerektiğini de belirtmemiz gerekiyor. Bu nedenle özellikle ağın yoğun olduğu zamanlarda Ethereum’un fiyatı da yükseliş yaşıyorsa kullanıcıların çok yüksek miktarlarda gas fee ödemesi gerekebiliyor.
Ağ yoğunluğuna ek olarak işlem boyutunun da gas ücretinde etkisi var. Eğer Ethereum anda yaptığınız işlem boyutu büyükse yine daha yüksek işlem ücreti ödemeniz gerekecektir. Her blok zincir ağında farklı işlem ücreti olsa da genellikle yüksek miktardaki gaz feeler, işleminizin daha hızlı gerçekleşeceği anlamına da gelecektir.
Kriptoda Gaz Ücretinin Önemi
Gas ücreti nedir öğrendiğimize göre gas ücreti neden önemlidir konusuna değinebiliriz. Kriptoda yaptığımız işlemlerde ödememiz gereken bu işlem ücreti aslında ağı koruma işlevi görüyor diyebiliriz.
Şöyle düşünün, kötü niyetli kullanıcılar ağa saldırmak istediklerinde çok fazla spam yani sahte işlem oluşturmak zorundalar ancak her işlem için gas fee ödemeleri gerekeceği için böyle bir şey tercih etmeyeceklerdir. Özellikle sahte işlem için yüksek miktarda gaz ücreti ödemek kulağa pek mantıklı gelmiyor.
Bunun yanı sıra her ne kadar ağ madencilere coin ödülü veriyor olsa da, madenciler gas ücretlerinden ve faydalanmaktadır. Özellikle Ethereum ağında madencilere işlem ücreti ile birlikte bahşiş verilebildiğine değinmiştik, bu durum madencilerin işlemleri onaylamak için daha fazla teşvik edilmesine ve ağın da daha güvenli olmasına olanak tanıyor.
Tüm bunlara ek olarak, gas ücreti ağdaki tıkanıklığı engellemek için de önemlidir. Ağda yapılan işlemler gas ücretine göre sıralanacağı için eşzamanlı onaylanan işlemler sınırlandırılmış olacaktır.
Gas Ücreti Nasıl Belirlenir?
Artık kriptoda gas ücreti nedir öğrendiğimize göre gas ücretinin nasıl belirlendiğine bakabiliriz.
Daha önce bankada yaptığımız işlemlerden örnek vermiştik, bir kripto para borsasında da işlem yapmak istediğinizde platform otomatik olarak sizlere gaz ücretinin fiyatını gösterecektir. İşlemi onayladığınızda da borsa otomatik olarak işleminizi Ethereum ağına gönderecektir.
Her ne kadar işlemin ilk aşaması bu olsa da kriptoda gerçekleştirmek istediğiniz her işlemin ayrı bir gas ücreti oluyor. Bu nedenle gas ücretinin nasıl belirlendiğini, neden her işlem için farklı ücret ödemeniz gerektiğini anlamanız gerekmekte.
Ethereum ağı üzerinde yaptığınız işlemlerin boyutu gas ücretinin belirlenmesinde bir etken. Örneğin bir NFT satın almakla, başka bir cüzdana coin yollamak aynı gas ücretine sahip olmayacaktır. Ayrıca ağ üzerindeki yoğunluğun da gas ücretinde etkisi oluyor.
Ethereum eskiden Proof-of-Work konsensüsu ile çalışıyordu ancak Ethereum merge güncellemesi ile Proof-of-Stake sistemine geçti. Ethereum 2.0 olarak da adlandırılan bu gelişme ağdaki gaz ücretlerinin daha düşük olmasını sağlıyor. Yani kısacası bu gelişmeden önce yatırımcılar daha yüksek miktarlarda enerji harcanması sebebiyle daha fazla işlem ücreti ödüyorlardı.
Ayrıca gas ücreti yüksek olan işlemlerin diğerlerine kıyasla önceliğe sahip olduğunu da söylememiz gerekiyor. Madenciler kendilerine ekstradan “tip” yani bahşiş verilen işlemleri de bu öncelik sırasına katıyor. Gas fee belirlenmesinde şöyle bir formül kullanabilirsiniz:
Gas Limiti x Temel Ücret + Bahşiş = Toplam Gaz Ücreti
Gas limiti olarak adlandırdığımız kısım işleminizi gerçekleştirmeniz için ödemeniz gereken maksimum gas ücreti, bu sayıyı yaptığınız işlemin ücreti ile çarpıp bahşiş eklediğinizde de ödemeniz gereken gas ücretine erişmiş oluyorsunuz.
Daha önce de değindiğimiz gibi ne kadar fazla bahşiş verirseniz işleminiz o kadar hızlı onaylanacaktır. Örneğin, gaz limitiniz 21000 birim, taban ücretiniz 30 gwei ise ve 15 gwei bahşiş eklemeye karar verirseniz, toplam gaz ücretiniz 945.000 gwei veya 0,000945 ETH olacaktır.
Gaz Ücreti Ne Zaman Ödenmeli?
Gas ücreti ödemesini ağda bir işlem gerçekleştirmek istediğinizde ödemeniz gerekmekte. Bu işlemler akıllı sözleşme aracılığıyla başlatılan farklı bir coini satın almak, NFT satın almak veya dApps oluşturmak bile olabilir. Gerçekleştirmek istediğiniz her işlem için yazımızda daha önce de bahsettiğimiz gibi farklı bir ücret ödemeniz gerekecek.
Ethereum ağında gerçekleştireceğiniz tüm işlemlerde ETH veya onun bir fraksiyonu olan gwei bazından ödeme yapmanız gerekli. İşlem aksiyonunuz başarılı olduğunda gas ücreti otomatik olarak kripto cüzdanınızdan çekiliyor. Bu nedenle genellikle cüzdanınızda gerçekleştireceğiniz işlem için ödemeniz gereken miktardan daha fazla paraya sahip olmanız önerilir.
Eğer bir kripto cüzdanınız yoksa da kripto cüzdan oluşturma hakkında yazdığımız yazıyı da okuyabilirsiniz.
Gas Ücreti Neden Yüksek?
Ethereum ağının akıllı sözleşmeler üzerinden merkeziyetsiz uygulama geliştirilmesine imkan tanıyan ilk ağlardan birisi olması özellikle uygulama geliştiricileri tarafından yoğun bir şekilde tercih edilmesine yol açmış. Her ne kadar şu anda Polygon ağı gibi alternatifler olsa da merkeziyetsiz uygulamaların (dApps) Ethereum’da geliştirilmesi ağdaki işlem ücretlerinin artmasına sebep olmuş.
Bunun yanı sıra son senelerde popülerleşen NFT’ler de Ethereum ağındaki işlem ücretlerinin artmasına sebep olan bir başka neden. NFT nedir bilmiyorsanız yazımızı inceleyebilirsiniz ancak, özellikle NFT’lerin boğa sezonu yaşadığı dönemde kripto yatırımcılarının NFT’lere artan talebi ağdaki işlemleri arttırdığı için gas ücretlerinin de artmasına sebep oldu.
En iyi NFT projeleri boğa sezonu sırasında yatırımcılara farklı bir yatırım imkanı sunduğu için oldukça fazla tercih edildi ve bu nedenle de Ethereum ağında tıkanıklar oluştu. Sırf bu yüzden bazı yatırımcıların tek bir işlem için 50-200$ arasında gas fee ödemeleri ve işlemlerinin onaylanması için uzun süre beklemeleri gerekti.
Etherscan sitesi üzerinden güncel bir şekilde ağ ücretlerini takip edebileceğiniz gibi, Ethereum ağında bir işlem gerçekleştirmeden önce günün bazı saatleri hakkında bilgi edinebilirsiniz.
Örneğin Türkiye saatlerine göre işlem yapacaksanız 17.00 ile 23.00 arasında işlem ücretleri daha yüksek olacaktır çünkü bu saat diliminde Amerika’da yaşayan kullanıcılar da işlem yapmaya başlıyorlar.
Buna ek olarak daha düşük gas ücreti ödemek istiyorsanız hafta sonu veya Türkiye’de sabahın erken saatlerinde (03.00 ila 07.00) işlemlerinizi gerçekleştirmeyi düşünebilirsiniz. Özellikle Amerika, Avrupa ve Asya’da haftasonları insanlar çalışmadığı veya saat farkından dolayı bu kıtalarda yaşayan kullanıcılar aktif işlem yapmadığı için daha uygun fiyata işleminizi gerçekleştirebilirsiniz.
Gas ücretinin yüksek olduğu saatler (Türkiye):
- Hafta içi saat 17.00 ile 23.00
- Hafta sonu 17.00 ile 21.00
Gas ücretinin düşük olduğu saatler (Türkiye):
- Hafta içi 02.00 ile 14.00
- Hafta sonu 00.00 ile 15.00 arası
Ayrıca Ethereum merge gibi ağdaki yeni gelişmeler de gas ücretlerini etkileyebilmekte. Bu nedenle işlem gerçekleştirmeden önce ağ ile alakalı haberlere de göz atabilirsiniz.
Özet – Gas Ücreti Nedir?
Bu yazıda gas ücreti nedir sorusuna yanıt vermekle birlikte gas ücretinin bir ağ için neden önemli olduğuna da değindik. Gas ücreti ağı daha güvenli bir hale getirirken aynı zamanda madencilerin de bu işlem ücretinden faydalanmasını da sağlamakta. Nitekim madenciler doğruladıkları işlemler üzerinden ödüllendiriliyorlar.
Bunun yanı sıra gas ücreti ağda yaşanılabilecek tıkanıkların da önüne geçmeye yardımcı oluyor. Yine de zaman zaman Ethereum ağında işlem yapmadan önce işleminiz için ödemeniz gerekebilecek tutarı Etherscan gibi sitelerden ağdaki yoğunluğa ve güncel gwei fiyatlandırmasına bakarak da öğrenebilirsiniz.