Kripto Rug Pull Nedir?

Kripto rug pull tabiri hem kripto para piyasasının içinde olanların hem de yeni başlayanların her daim merak konusu olmuştur. Rug pull dolandırıcılığı, küresel kripto para piyasalarında yaşanan talihsiz ama yaygın bir olaydır. Bu durum dijital varlık yatırımcılarının milyarlarca dolar zarara uğramasına yol açmaktadır.

Business 2 Community olarak bu makalemizde, rug pull nedir sorusunun cevabını, tarihindeki en ünlü rug pull olayını kimin gerçekleştirdiğini ve DeFi dolandırıcılığı ile ilgili merak edilenleri aktaracağız. Öte yandan kripto para varlıklarınızı korumak için, rug pull dolandırıcılığı ile nasıl mücadele edebileceğinizi de aktaracağız.

Haydi başlayalım.

İçindekiler

Rug pull, Türkçede “halı çekme” anlamına gelen bir tür kripto para dolandırıcılığına verilen isimdir ve belirli bir dijital varlığın değerinin yapay olarak şişirilmesini içerir. Sahte coin ve projeler bu dolandırıcılığın hedefidir. Kripto para projesi geliştiricileri, yatırımcılarının güvenini kazandıktan sonra toplanan tüm yatırımı çeker ve aniden projeyi terk eder. Bu dürüst olmayan kişiler parayı cebe indirir ve arkalarında hiçbir değeri olmayan bir varlık bırakarak ortadan kaybolur.

En iyi DeFi projeleri yatırımcıları cezbettiğinden, bunların lansmanlarından sonra rug pull işlemleri daha düzenli hale gelmiştir.

Daha sade bir dille anlatmak gerekirse bu dolandırıcılık şöyle gelişir;

Yeni bir kripto para oluşturulur,
Bu yeni token, ön satış projeleri ile de pazarlanabilir, doğrudan merkeziyetsiz bir borsada (DEX) listelenebilir,
Bu süreçte, yatırımcılar bu kripto parayı satın almaya teşvik edilir,
Token satın alındıkça talepten dolayı değeri artar,
Tokenin değeri yükseldikten sonra, dolandırıcılar tüm likiditeyi (yani, yatırılan coin’leri) çeker,
Borsada alım satımın yapılabileceği bir likidite kalmadığından tokeni satmak isteyen yatırımcılar alıcı bulamaz,
Sonuç olarak yatırımcılar ellerindeki değersiz tokenlerle baş başa kalır,
Bu dolandırıcılık türü, yatırımcıların büyük kayıplar yaşamasına sebep olur.

Rug pull’un en bilinen örneği 2014 yılında ortaya çıkan OneCoin olayıdır. OneCoin’in kurucusu Ruja Ignatova tarafından bir Ponzi dolandırıcılığı (saadet zinciri) yoluyla yatırımcılardan 4 milyar dolardan fazla para çalınmıştır. Çok sayıda yatırımcıyı ikna etmek için OneCoin’in önemli bir yatırım getirisi sağladığı ileri sürülmüştür. Ancak bunların hepsinin bir rug pull dolandırıcılığı olduğu ortaya çıkmıştır ve Mayıs 2024 itibarıyla Ruja Ignatova hâlâ yakalanamamıştır.

Bu dolandırıcılık oldukça yaygındır ve yaygınlıkları yatırım dolandırıcılığının etkisiyle ölçülebilir. Blok zinciri analizinde uzmanlaşmış bir şirket olan Chainalysis’e göre, 2021’de toplam 2,8 milyar dolarlık rug pull dolandırıcılığı gerçekleşti. Bu da her gün 7 milyon dolar kazanmaya tekabül ediyor.

Rug Pull Nasıl Yapılır?

Kripto rug pull dolandırıcılığı tipik olarak aşağıdaki şekilde işlemektedir:

Sahte bir kripto para oluşturma: Dolandırıcılar dolandırıcılık faaliyetlerine sahte kripto paralar veya değiştirilemez tokenler (NFT’ler) oluşturarak başlar. Buna ek olarak, bu girişimler bir web sitesi, bir plan ve bir whitepaper (teknik doküman) gibi gerçek dijital varlıklarla ilişkili tüm özellikleri içerir.

İlgi toplama süreci: Yeni bir coin oluşturulduktan sonra, dolandırıcılar mümkün olduğunca çok yatırımcıyı çekmek amacıyla bu coin’i yoğun bir şekilde tanıtacaktır. Bu tanıtımlar sosyal medya üzerinden ya da web siteleri üzerinden de olabilir. Bireyler yatırım yapmaya başladıktan sonra coin’in değerinin artmaya başlaması beklenir.

Ortadan kaybolma: Sahte proje yeterli fonu topladıktan sonra, dolandırıcılar tüm fonları rezervlerden veya oluşturduğu likidite havuzlarından çıkaracaktır. Bu, projelerinin varlığına işaret eden tüm izleri ortadan kaldıracaktır. Öte yandan söz konusu proje, bunu piyasaya süren ekiple birlikte ortadan kaybolacaktır.

Rug Pull Nedir

Kriptoda Farklı Rug Pull Türleri

Kriptoda rug pull dolandırıcılığının iki başlık altında toplanabilir. Bunlar hard (sert) ve soft (yumuşak) rug pull’lardır. Aşağıda iki tür de kısaca açıklanmıştır.

Hard Rug Pull: Bu siber suç türü, yatırımcılardan para çalmak amacıyla bir projenin akıllı sözleşmelerine kasıtlı olarak kötü amaçlı kod eklenmesini içerir. Amaçlarına ulaşmada başarılı olduklarında, dolandırıcılar geride hiçbir değeri olmayan tokenler bırakarak ortadan kaybolurlar.

Soft Rug Pull: Bu dolandırıcılık türü daha gizli ve aldatıcıdır. Daha açık olmak gerekirse, dolandırıcılar değerlerini artırmak için tokenleri hakkında yanıltıcı bilgiler yayarlar. Bu tokenlerin fiyatı belirli bir seviyeye yükseldiğinde kripto paraları likidite havuzundan çıkarırlar.

Yukarıdaki durumlar göz önünde bulundurulduğunda, üç farklı rug pull (halı çekme) türü vardır:

Damping: “Damping” terimi, “rug pull” olarak bilinen ve dolandırıcıların kripto paraları agresif bir şekilde duyurarak maliyetini sistematik olarak artırdığı bir tür dolandırıcılığı ifade eder. Yatırımcılar, tokenların fiyatı arttıktan sonra satmaları halinde hiçbir işe yaramayan tokenlerle baş başa kalıp zarara uğrayacaktır. Pump-and-dump planı, bu tür dolandırıcılık için kullanılan başka bir isimdir.

Sınırlayıcı satış emirleri: Satış emirleri söz konusu olduğunda, dolandırıcılar tokenlerini satmak için yalnızca kendilerinin kullanabileceği benzersiz kodlar oluşturur. Yatırımcılar bu tokenleri satın aldıktan sonra dolandırıcılık tokenleri elden çıkararak yatırımcıları zarara uğratır.

Likidite hırsızlığı: DeFi kripto para ekosisteminde en sık görülen rug pull dolandırıcılığı türüdür. Bu, tokenlerin likidite havuzlarından çekilerek tamamen değersiz hale getirilmesi sürecini tanımlayan bir terimdir.

Rug Pull Yasadışı Mı?

Kripto Rug pull etik dışı olmasına rağmen, her zaman yasalara aykırı değildir. Bunun nedeni, ülkelerin çoğunun hileli kripto para işlemlerine karşı henüz belirli kurallara ve düzenlemelere sahip olmamasıdır. Öte yandan, durumun özelliklerine bağlı olarak, rug pull işlemleri bazı ülkelerde yasa dışı olarak kabul edilebilir.

Örneğin Amerika Birleşik Devletleri’nde belirli dijital varlıklar menkul kıymet olarak sınıflandırılmakta ve dolayısıyla menkul kıymetleri düzenleyen kurallara tabi tutulmaktadır. ABD kripto para birimleri ile ilgili düzenlemeler hazırlama sürecindedir. Öte yandan, mevzuat önlemlerinin büyük çoğunluğu rug pull’lardan bahsetmemektedir.

Sert rug pull’lar geliştiricilerin tokenlere kötü niyetli kodlar eklemesinden dolayı yasalara aykırı olsa da bazı yumuşak rug pull’larda durum böyle değildir. Herkes kendi kripto parasını pazarlayıp satabildiği için, örneğin Pump-and-Dump stratejisi kripto para alım satımının gri alanına girmektedir.

Ne yazık ki, kripto paraların yasadışı olmadığı diğer ülkelerde, mağdurlar herhangi bir yasal işlem yapamadıkları için genellikle paralarını geri alamamaktadır. Bu nedenle, bireylerin girişimlere yatırım yaparken dikkatli davranmaları büyük önem taşımaktadır. Yatırımcılar, ilgili potansiyel riskler hakkında bazı çalışmalar yaparak kendilerini rug pull mağduru olmaktan koruyabilirler.

Bununla birlikte, kripto para işlemlerin hem geri döndürülemez hem de anonim olması nedeniyle, bunları kaynağına kadar başarılı bir şekilde takip etmek zor olabilir.

Kripto Rug Pull’u Önlemenin Yolları

Kriptoda rug pull işlemlerini tespit etme süreci son derece zor olabilir. Ancak, bu tür dolandırıcılıklardan uzak durmak ve korunmak için tavsiye edeceğimiz birkaç şey var.

Projeyi Tanıtan Kişilerin Kimliğini Öğrenin

Geliştiriciler yeni bir kripto para projesini piyasaya çıkar çıkmaz çok sayıda sosyal medya platformu ve kripto para haber sitelerinde tanıtır. Önde gelen kripto para fenomeni olan YouTuber’ların varlığı ve izleyici kitlelerinin büyüklüğü de dahil olmak üzere, bunların reklamını yapma şekilleri iyice araştırılmalıdır.

Meşru bir kripto para girişiminin sponsorluk kabul etmeyeceğini unutmayın. Birinin kripto para işlemleri konusunda herhangi bir deneyimi veya bilgisi olmadan bir projeyi tanıttığını görürseniz, o projeden kaçınmanız daha iyidir. Muhtemelen burada rug pull dolandırıcılığı mevcuttur.

Teknik Dokümanı (Whitepaper) Dikkatlice Okuyun

Teknik dokümanlar ve yol haritaları, herhangi bir kripto para birimi projesinin hedeflerini ve potansiyel kullanımlarını ana hatlarıyla belirtir. Çok kısa ve gereksiz bilgiler içeren teknik dokümana sahip projelere yatırım yapmayın. Birbirine benzer ve standart teknik dokümanlar bir reklamdan başka bir şey gibi görünmesi durumunda da projeden kaçınmak gereklidir.

Ellerindeki Likidite Hakkında Daha Fazla Bilgi Edinin

Projenin likidite miktarı oldukça önemlidir. Örneğin 100 bin dolar gibi minimum likiditeye sahip olması durumunda, bunun bir rug pull olduğu düşünülebilir. Özellikle, likiditesi düşük olan projeler üzerinde etkili olmak daha kolaydır. Sürecin ikinci adımında, projelerin likiditesinin kilitli olup olmadığını öğrenmeniz gerekir.

Öte yandan, proje geliştiricileri tokenlerini likidite havuzlarında kilitleyerek dolandırıcılık faaliyetlerinin olasılığını önemli ölçüde azaltabilir. Likidite havuzunda kilitli olan tokenleri çekmek ve yatırımcıları zarara uğratmak daha zor hale gelir. Bu senaryoda yatırımcılara daha güvenli bir ortam sağlanmış olur.

Tokenlerin Büyük Kısmının Kimin Elinde Olduğunu Öğrenin

Son olarak tokenlerin çoğunluğuna sahip olan kişi veya kuruluşu belirlemek gerekir. Kripto para balinaları tokenlerin yüzde 20’sinden fazlasına sahipse, bunun bir pump-and-dump dolandırıcılığı olma ihtimali yüksektir. Çünkü büyük ölçekli bu kripto para yatırımcıları tokenlerini satmaya başlarsa, bu tokenlerin değeri düşecektir. Aynı şekilde kripto para satın alma işlemine başladıklarında ve ellerinde tuttuklarında ise değer artacaktır.

DeFi Dolandırıcılığına Karşı Nasıl Önlem Alınır?

Aşağıda kısa kısa DeFi dolandırıcılığına karşı alabileceğiniz önlemleri sıraladık.

Kaynakları doğrulama: Bir DeFi projesinde bilgilerini kullanmadan önce her zaman kaynakları kontrol edin. Topluluk kanallarını (X, Telegram vs) ve saygın siteleri kullanın.
Donanım cüzdanları kullanma: Fiziksel kripto para cüzdanları kullanarak daha fazla güvenlik isteyenler özel anahtarlarını çevrimdışı saklayarak ekstra bir koruma katmanı oluşturabilir.
Güncel kalma: Kendinizi DeFi topluluğuna dahil ederek en yeni güvenlik teknikleri ve güncellemeleri hakkında bilgi sahibi olun.
Yatırımı çeşitlendirme: Tüm paranızı tek bir DeFi projesine yatırmaktan kaçının. Riske yaymak için portföyünüzü çeşitlendirin.

Sonuç – Kripto Rug Pull Nedir?

Acemi ve şüphelenmeyen yatırımcıları avlayarak çok para kaybetmelerine neden olan rug pull dolandırıcılıkları, kripto para piyasası için hala büyük bir endişe kaynağıdır. Bir rug pull mağduru olma olasılığını azaltmak için, ortaya çıkabilecekleri çeşitli yolları anlamak, erken uyarı belirtilerini gözlemlemek ve en iyi yatırım tekniklerini uygulamak önemlidir.

Kılavuzumuz sayesinde artık bir rug pull’un ne olduğunu bildiğinize göre, yatırımcıların neden dikkatli olması gerektiğini anlayabilirsiniz. Özellikle yeni işletmelere yatırım yaparken çok dikkatli olun. Damping, satış emirlerini sınırlama ve likiditeyi boşaltma gibi faaliyetler, yaygın rug pull stratejilerine örnek olarak verilebilir.

Ancak kripto sektörü hakkında daha çok bilgilenirseniz kendinizi bu dolandırıcılıklardan koruyabilirsiniz. Buna ek olarak, reklamlarının nasıl yapıldığına da çok dikkat etmelisiniz. Projenin potansiyeli hakkında aşırı iyimser iddialar şüpheli göstergelerdir. Ayrıca projenin geliştirme kadrosunu, teknik raporunu ve token dağıtımını da mutlaka kontrol etmelisiniz.

Kripto Rug Pull Nedir? – DeFi Dolandırıcılığına Karşı Nasıl Önlem Alınır?