Kriptoda Oracle Nedir? – Blokzincir İle Gerçek Dünya Köprüsü

Kripto dünyasında birçok yeni terim ortaya çıktıkça, bu terimlerin anlamları hakkında sorular da ortaya çıkıyor. Bunlardan biri de: Kriptoda oracle nedir?

Blokzincir teknolojisinde, oracles (kehanetler), zincir dışı dünyayla blok zincir arasındaki köprüleri oluşturarak hayati bir rol oynar. Blok zincirler, tasarım gereği, dış dünyaya doğrudan erişim sağlayamayan izole ortamlardır.

Birçok akıllı sözleşme, işlevlerini etkili bir şekilde yerine getirebilmek için gerçek dünya bilgilerine ihtiyaç duyar. İşte bu noktada oracles devreye girer. Zincir dışı kaynaklardan verileri alır, doğrular ve zincir üzerindeki ortama iletir.

Oracles, akıllı sözleşmelerin finansal piyasa fiyatları, hava durumu koşulları veya spor etkinliklerinin sonuçları gibi geniş bir veri yelpazesine erişmesini sağlar.

Bu yazımızda, kriptoda oracle nedir ve nasıl çalışır tüm detayları sizin için açıklıyoruz. Bekletmeden incelememize geçelim.

Kriptoda Oracle Nedir?

Oracles, blockchain teknolojisini kullanan akıllı sözleşmelere dış veriler sunar. Dış dünya ile blockchain arasındaki bir iletişim yöntemini temsil ederler.

Blockchainler ve akıllı sözleşmeler, harici veri kaynaklarına bağlanmak için katı süreçlere sahip kapalı sistemlerdir. Bu sebeple oracles, off-chain verileri güvenli bir şekilde blockchain ağının on-chain ortamına sunabilir.

Oracle teknolojisi, merkezi olmayan kripto nodelarına dış dünyadan güvenilir veri aktararak, akıllı sözleşmelerin dış verilerle etkileşimini sağlar

Oracles olmadan, akıllı sözleşmelerin işlevselliği ciddi şekilde sınırlı kalır. Çünkü yalnızca blokzincir içinde mevcut olan verileri kullanabilirler. Bu kritik bağlantıyı sağlayarak oracles, merkeziyetsiz finans (DeFi), tahmin piyasaları ve sigorta gibi birçok uygulama için vazgeçilmez hale gelir.

Blokzincirinde Oracleların Rolü Nedir?

Bir örnekle açıklayalım:

Blockchain Oracle Türleri

Oracle türleri hakkında daha fazla bilgi edelim:

• Inbound ve Outbound Oracles: İlki genellikle blockchaine off-chain (gerçek dünya) verilerini getirir ve ithal edilen veriler meteorolojik koşullardan varlık fiyat değişimlerine kadar her şeyi temsil eder. Tipik bir kullanım durumu, bir varlık belirli bir fiyata ulaştığında bir alım emrinin yürütülmesi olabilir. İkincisi ise blockchain verilerini dış dünyaya ileterek, zincir üzerinde gerçekleşen bir olayı bildirir.
• Merkezi ve Merkeziyetsiz Oracles: Merkezi oracles tek bir varlık tarafından yönetilir ve akıllı sözleşmenin tek veri kaynağıdır. Sözleşmenin verimliliği yalnızca oracle’ı kontrol eden varlığa bağlı olduğundan, tek bir veri kaynağı kullanmak tehlikelidir ve sözleşmeleri saldırılara karşı daha savunmasız hale getirir. Yine de, merkeziyetsiz oracles karşı taraf riskini en aza indirir. Tek bir doğru kaynağa dayanmadıkları için, akıllı sözleşmelere sağlanan verileri daha güvenilir hale getirirler. Akıllı sözleşme, verinin doğruluğunu değerlendirmek için birçok oraclea başvurur.
• Donanım ve Yazılım Oracles: İlki, fiziksel dünyadan veri sağlar. Örneğin, radyo frekansı tanımlama veya kamera hareket sensörlerinden bilgi sağlayabilirler. İkincisi, sunucular, veritabanları ve web siteleri gibi dijital kaynak verilerini sağlar. Ayrıca, fiyat değişiklikleri, döviz kurları ve seyahat bilgileri gibi gerçek zamanlı veriler de sağlayabilirler.
• Hesaplama Yeteneğine Sahip Oracles: Bunlar, birçok işlevi zincir üzerinde gerçekleştirmek için karmaşık off-chain hesaplamalar iletmeye adanmış oldukça yeni oracle’lardır. Hesaplama yeteneğine sahip oracles tarafından yönetilen hesaplamalar, seçilen blockchain’i yönetmek için genellikle çok karmaşık olabilir. Layer 1 ve Layer 2 arasındaki fark burada devreye girer: Birçok Layer 2 ölçeklendirme çözümü bu tür oracleları kullanırken, Layer 1 blockchain’ler için gelişmiş komutlar ve analizler sağlayabilirler.
• İnsan Oracles: İnsanlar, bir blockchain oraclena bilgi besleyebilir. Örneğin, meteorologlar hava tahminlerini bir akıllı sözleşmeye girebilir. Bu tür oraclelar, göndericinin kimliğini doğrulamak için aşamalı bir doğrulama sistemi kullanır.
• Sözleşmeye Özgü Oracles: Bu, oracle’ın yalnızca bir kerelik bir kullanım durumuna sahip olduğu anlamına gelir. Akıllı sözleşme parametreleri karşılandıktan sonra görevi tamamlanmış olur. Ancak, bu tür oracle’lar güncel tutulması için harcanan zaman ve çabaya değmez ve yalnızca belirli durumlarda kullanılmalıdır.

Oracles Veriyi Nasıl Toplar?

Veri toplama, bir geliştiricinin girmesi gereken bilgi türüne bağlıdır. Veri beslemeleri donanım veya yazılım kaynaklarından gelebilir.

Bir oracle’ın tek amacı web bilgilerini izlemekse, CEX’lerin API’lerinden veri çekebilir. Aynı zamanda, donanım oracles, QR tarayıcı veya termostat gibi fiziksel cihazlardan veri toplayabilir.

Merkeziyetsiz kripto oracles, daha fazla düğüm operatörüne güvenme, veriyi doğrulama, sorgulama ve iletme özelliğine sahiptir.

Merkeziyetsiz yapıları, on-chain veya off-chain verilerin geçerliliğini sağlamaya yardımcı olur. Hatalardan kaçınılır, çünkü her veri noktası birçok doğrulayıcıdan geçmek zorundadır.

Daha sonra bu bilgi, bağlı akıllı sözleşmeye kodlanmış bir mesaj olarak iletilir. Akıllı sözleşme verileri başarıyla okursa, blockchain üzerinde doğrulanır.

Peki oracle problemi nedir? Oracle problemi, oraclelar tarafından toplanan verilerin doğruluğunu teyit edememe durumunu ifade eder.

Blockchain Oracle Kullanım Alanları

Blockchain oracleları hangi alanlarda kullanılır? İşte birkaç kullanım alanı:

• NFT’ler: Blockchain oracles, sanatçıların değiştirilemez tokenlar üretirken daha yaratıcı olmalarını sağlar. Sabit NFT görüntüleri üretmek yerine, dış olaylara yanıt olarak otomatik olarak görünüm değiştirebilen dinamik NFT’ler oluşturabilirler. Bu, blockchain tabanlı filmler, oyun öğeleri ve ses dosyaları için de harika bir özellik olabilir.
• DeFi: Merkeziyetsiz finans (DEX) borsalarında doğru fiyat bilgileri oluşturmak blockchain oracles olmadan imkansız olurdu. DeFi oracleları, en iyi DeFi coinlerinin teminatlarını izlemek, kredileri takip etmek ve alım/satım emirlerini otomatikleştirmek için de yardımcı olur. 
• Sigorta: Blockchain oracles, sigorta endüstrisini yakında otomatikleştirmeye başlayabilir. Uydulardan, hava kayıtlarından veya hatta araç monitörlerinden gelen verileri kullanarak, sigorta şirketlerinin talepleri blockchain üzerinden işlemesini sağlayabilirler. Ayrıca, talepleri otomatik olarak ödeyen akıllı sözleşmelerde çıkış oracles sağlama potansiyeline de sahip olabilirler.
• Oylama: Aktivistler, blockchain oracleslarının demokratik seçimleri şeffaf hale getirmeye yardımcı olabileceğini umuyorlar. Bu oracles, oy bilgilerini kaydedebilir ve değiştirilemez akıllı sözleşmelere ileterek, oy sayımının şeffaflığını garanti eder.
• Tokenize edilmiş gayrimenkul: Yakında insanlar blockchain üzerinden ev satın alabilirler. Oracles, satıcıların ve alıcıların yasal belgeleri bir akıllı sözleşmeye sunmalarına olanak tanır. Tapu NFT’leri, fiziksel dünyada mülkiyet kanıtı olarak hizmet edebilir. Ayrıca, geliştiriciler, blockchain oracles kullanarak fiyat bilgileri sağlayan gerçek dünya varlıklarının tokenizasyonu gayrimenkul yatırım platformlarını denemeye başladılar.
• Oyun: Blockchain oracles, blockchain oyun platformlarına veri getirebilir. DeFi oyunlarının yasallığı gri bir alan olmasına rağmen, blockchain oracles için hala potansiyel bir kullanım durumu olarak kalmaktadır.
• Müşteri sadakat ödülleri programları: Blockchain oracles, kuruluşların tüketici faaliyetlerini takip etmesini sağlar. ve müşterilere akıllı sözleşmelerde saklanan NFT’ler veya kripto para birimleri ile ödüller vermesine olanak tanır.
• Çevrecilik: Bazı şirketler, insanları çevreye odaklanmaya teşvik etmek için Web3 araçlarını kullanmaya başladı. Blockchain oracles, çevre dostu eylemleri izlemeye ve insanları ödüllendirmeye olanak tanıyarak, karbon emisyonlarını potansiyel olarak azaltabilir.

Sonuç

Peki, kriptoda oracle nedir? Blockchain oracles, blockchain ile dış dünya arasında bir iletişim yöntemi temsil eder ve blockchain teknolojisini kullanan akıllı sözleşmelere dış veri sunar.

Blockchain oracle türleri arasında yazılım ve donanım oracles, inbound ve outbound oracles, merkezi ve merkeziyetsiz oracles, hesaplama yeteneğine sahip oracles, insan oracles ve sözleşmeye özgü oracles bulunur.

DeFi, NFT’ler, oylama, sigorta, tokenize edilmiş gayrimenkul, kumar, çevrecilik ve müşteri sadakat ödülleri programları gibi alanlarda kullanılabilirler.

Sıkça Sorulan Sorular