Kripto para piyasasına daha önce girdiyseniz kesinlikle stablecoinleri duymuşsunuzdur. İtibari para birimlerine sabitlenen stablecoinler kripto endüstrisinde sıklıkla kullanılmaktadır. Misal biz makaleyi yazdığımız sırada aktif olarak 200’den fazla stablecoin bulunuyor. Stablecoinlerin genel amacı ABD dolarına sabitlenmiş şekilde hizmet vermeye çalışmaktır. Aslında tam olarak bu noktada ana konumuz olan stablecoin üçlemi nedir sorusu ortaya çıkıyor.
Stablecoin trilemma, kripto para piyasasında neden bu kadar fazla benzer projenin olduğunuda açıklar nitelikte. Nitekim hiçbir stablecoin tam anlamıyla mükemmel şekilde çalışmamaktadır. Çalışmamasının arkasındaki sebep ise stablecoin üçleminde yatıyor. Bugün Business2Community olarak, stablecoin üçlemi nedir ve bu üçlemin özellikleri nelerdir açıklayacağız. Sektöre dair finansal okur yazarlığınızı artırmak istiyorsanız gelin yazımızın detaylarına hep birlikte göz atalım.
Stablecoin Üçlemi Nedir ve Neden Önemlidir?
Stablecoinleri yapısı gereği tasarlamak ve piyasaya sürmek oldukça zordur. Makalemizin ilk başında bahsettiğimiz stablecoin üçlemi problemi bu noktada devreye girer. Üç farklı özelliğin bir stablecoin’de sorunsuzca çalışma imkansızdır. Bu üçlemin ilk kısmında merkeziyetsizlik bulunur. Ardından sermaye verimliliği ve fiyat istikrarı gelir. Bahsetmiş olduğumuz bu özelliklerin hepsi birbirinin oldukça zıttıdır. Birini sorunsuz şekilde başarırsanız diğeri bozulmuş olur.
Örneğin, fiyat istikrarını sağlamak istediğiniz takdirde güçlü teminata ihtiyacınız olacaktır. Güçlü teminat ise aşırı teminatlandırma yarattığı için sermaye verimliliğini düşürür. Amiyane tabir ile dört dörtlük bir stablecoin yaratmak buradan bakıldığında imkansızdır. Ayrıca stablecoin’lerin yapısını ve işleyişini henüz bilmiyorsanız, Stablecoin Nedir makalesi ihtiyacınız olan bilgiyi size sağlayabilir. Şimdi konuyu çok uzatmadan isterseniz gelin biraz daha derinlere inelim ve stablecoin üçlemesini yaratan detayları inceleyelim.
Stablecoin Üçleminin Özellikleri
Kripto para piyasasında hizmet veren herhangi bir stablecoin projesinin kesinlikle sahip olması gereken 3 önemli özellik bulunur. Bu özellikleri sağlayabilen stablecoin’lerin başarıya ulaşabileceğini söylememiz mümkündür. Ancak stablecoin trilemma problemi bu durumu imkansız hale getirir. Aşağıdaki listede bu üçlemenin ana noktalarını görebilirsiniz.
Merkeziyetsizlik
Bu özellik bir stablecoin’in herhangi bir merkeze ne kadar bağlı olup olmadığını gösterir. Doğası gereği stablecoin’lerin yönlendirilmemesi veya manipüle altında kalmaması gerekir. Tam da bundan dolayı merkeziyetsiz şekilde hizmet verebilmesi elzemdir. Ancak buna rağmen çoğu stablecoin’in bir merkezi olduğunu ifade etmek isteriz. Bunun en önemli nedeni dışarıdan gelebilecek saldırılara ve sansüre karşı daha dirençli olabilmektir.
Stablecoin’ler normal şartlarda tek bir merkezi otorite tarafından yönetilmez. Bunun yerine kontrol için birkaç farklı yönetim noktası bulunur ve kripto paranın değeri algoritmalar aracılığı ile korunur. Fikrin ortaya çıkmasını sağlayan ideal merkeziyetsiz stablecoin projesi bu şekilde çalışmalıdır. Ancak gelinen noktada hiçbir stablecoin’in bu şekilde çalışmadığını, aksine hepsinin tamamen merkezileştirilmiş olduğunu hatırlatmak isteriz.
Sermaye Verimliliği
Stablecoin’ler genellikle ABD dolarına karşı değerini sabit tutmak zorundadır. Böyle bir durumda proje içerisinde yer alan teminatlar oldukça iyi kullanılmalıdır. Amiyane tabir ile, her stablecoin projesi para birimini sabit tutabilmek ve değerli olduğunu kanıtlayabilmek için rezervde büyük miktarda fiat para birimi bulundurmalıdır.
Bu noktada yine karşımıza stablecoin üçlemesi çıkacaktır. Sermaye verimliliğini sağlamak için stablecoin rezervinde tutulan teminatın yüksekliği maalesef verimliliği düşürecektir. Misal bir stablecoin’in $1 değerinde sabit kalabilmesi için 2 dolarlık teminata ihtiyaç duyduğunu varsayalım. Yine farklı bir stablecoin aynı teminatı 1,50 dolar ile sağlayabiliyor ve sabit kalabiliyorsa daha verimli demektir. Ancak bu seferde teminatın azlığı fiyat istikrarı üzerinde ciddi bir baskı yaratır.
Fiyat İstikrarı
Fiyatı istikrarı, stablecoin’ler için hayati öneme sahip bir özelliktir. Bu tarz coinlerin ana amacı itibari bir para biriminin karşısında sabit değerle kalabilmektir. Nitekim sabit kalmayı başaran bir coin aynı zamanda güvenilir döviz değişimini mümkün kılacaktır. Bu hedeflerin yerine getirilebilmesi sadece fiyat istikrarının sağlandığı noktada mümkündür. Tamamen işlevsel çalışan bir stablecoin, her zaman sabit kalabilmeli ve günlük tüm işlemlerde rahatça kullanılabilmelidir.
Misal USDT ve USDC uzun yıllar boyunca stablecoin olarak kullanılmış önemli projelerdir. Yüksek enflasyona sahip ülkelerde yaşayan yatırımcıların çoğu geleneksel paralarını USDT’ye geçirip tasarruf yapmaya çalışır. Bu tasarrufun arka planında paralarının değerinin korunması yatmaktadır. Geçmişte hatırlarsanız Terra’nın stablecoin’i olan UST’nin çöküşü yaşaması piyasaların allak bullak etmişti.
Özetle ana konumuza tekrar dönecek olursak stablecoin üçlemi nedir sorusunun cevabı da ortaya çıkmış oluyor. Merkeziyetsizlik, sermaye verimliliği ve fiyat istikrarı bu üçlemenin odak noktasında yer alır.
Stablecoin Türleri
Kripto para piyasalarında hizmet veren stablecoin’lerin farklı türleri ve algoritmaları bulunmaktadır. Her çeşidin kendine has farklı bir hizmet anlayışını olduğunu söyleyebiliriz. Bu başlık altında stablecoin türlerinden bahsedeceğiz.
Fiat Destekli Stablecoinler
Fiat destekli stablecoinler, fiyat istikrarı ve sermaye verimliliğini güvenilir bir şekilde sağlayabilmek için merkeziyetsizlikten uzaklaşırlar. Güvenin sağlanabilmesi için geleneksel para birimleri tarafından stablecoin desteklenir ve birkaç otoriteye bağımlı hale getirilir. Bu tarz fiat destekli kripto paralara en iyi örnek Tether ve USD Coin gibi projeler olacaktır. Fiyat desteği alan stablecoinler için mühim olan istikrarlı şekilde fiyatın korunmasıdır.
Özellikle fiyat istikrarının sağlanması bizim gibi yüksek enflasyonun yaşandığı ülkelerde fiat destekli stablecoinlere olan talebi artırmaktadır. Nitekim hiçbir yatırımcı parasının durduğu yerde değer kaybetmesini istemez.
Kripto Odaklı Stablecoinler
Kripto destekli stablecoinlerin adından anlayacağınız üzere destekçi bir coin bulunmaktadır. Misal 1 dolar değerinde sabit kalması gereken stablecoin için, dijital bir kasada 1 dolardan daha fazla değere sahip bir kriptonun kilitlenmesi elzemdir. Örneğin stablecoin’in istikrarlı kalabilmesi için 1,50 dolarlık LTC yatırmak oluşacak dalgalanmaları ve manipülasyonları engelleyecektir. Arada oluşan 0.50 sentlik fark bu tarz istikrarı zedeleyecek hamleleri azaltmak için teminat haline dönüşür.
Algoritma Merkezli Stablecoinler
Algoritmik stablecoin’ler, arka planında gelişmiş matematiksel algoritmaların bulunduğu bir sisteme sahiptir. Kripto paranın değerini sabit tutabilmek için bu noktada arz miktarı ve para akışı oldukça önemlidir. Örneğin bir stablecoin’in fiyatı artmaya başlarsa algoritma devreye girer ve sisteme daha fazla para yatırarak yükselişi durdurur. Aynı şekilde fiyat ani bir şekilde düşüşe geçerse algoritma arz miktarını azaltarak fiyatın bir miktar yükselmesini sağlar.
Algoritma temelli stablecoinler genellikle sermaye açısından yeterli verimliliğe sahiptir. Ayrıca çoğu algoritmik stablecoin’in merkeziyetsiz olduğu gerçeğini de unutmamak gerekiyor. Fakat bu noktada fiyat istikrarı konusu baş ağrıtıcı olabilir.
Sonuç – Stablecoin Üçlemi Nedir?
Bugün tüm detaylarıyla Stablecoin üçlemi nedir sorusu üzerine konuştuk. Muhtemelen çoğu kişinin bir stablecoin oluşturmanın ne kadar zor olduğunu anladığını düşünüyoruz. Kriterleri karşılamak ve ortaya sorunsuz şekilde işleyen bir finansal model çıkarmak gerçekten iyi bir iş disiplini gerektiriyor. Kripto para piyasası tarihine baktığımızda maalesef Luna gibi ciddi çöküşleri unutmamak oldukça önemlidir. Stablecoinlerin yaşayacağı bu ani çöküşler genel olarak kripto para endüstrisine fazlasıyla zarar vermektedir.
Problemin çözülebilmesi aslında bir noktada imkansız desek pekte abartmış olmayız. Bir kriteri sağlarken diğer kriter hassas hale geldiği için dikkatli olmak gerekiyor. Hepsinin birbirine bağlı gelişmeler olması tam anlamıyla dört dörtlük bir stablecoin yapılmasını imkansız kılıyor.